بررسی کارکرد نمایش فیلم در آموزش نوین متون ادبی؛ مطالعه موردی: آموزش شاهنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی؛ گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند؛ ایران.

چکیده

تلفیق روش سنتی تدریس با شیوه­ های نوین مبتنی بر کاربرد فناوری دیداری و شنیداری،  افزون بر روان‌سازی فرآیند یادگیری و تعمیق آن، می ­تواند اهداف حیطه عاطفی را نیز برآورده سازد. پژوهش بینارشته­ ا­ی حاضر براساس «تلفیق» و«تعامل» حوزه­ های تعلیم و تربیت، روان­شناسی، سینما و ادبیات نوشته­ شده­ است که از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- پیمایشی است. جامعۀ آماری پژوهش شامل کلیۀ دانش­ آموزان پایۀ یازدهم دوره متوسطه دوم شهر تربت ­جام است که از این بین تعداد 60 نفر به روش نمونه­ گیری خوشه­ ای انتخاب شدند. ابزار اندازه­ گیری شامل نمایش  فیلم عروسکی «افسانه ماردوش» در تدریس درس «کاوه دادخواه» از کتاب فارسی پایه یازدهم و پرسشنامۀ محقق ­ساخته‌ است. پرسشنامه در سه حیطه تنظیم شده ­است: طبقه A  که یادگیری حیطه­ های شناختی و مهارتی در تدریس را می­ سنجند، طبقه B پرسش­ هایی که حیطه عاطفی و انگیزشی و الگوگیری را ارزیابی می کنند و طبقه C پرسش­ هایی که امکانات و توانایی ­های سمعی و بصری فیلم را در یادگیری مورد ارزشیابی قرار می‌دهند. نتایج به ­دست ­آمده نشان می ­دهد که در حیطه­ های شناختی و عاطفی، نمایش فیلم در تکمیل و ثبات یادگیری، آشنایی دانش‌آموزان با شاهنامه، رغبت آنان نسبت به کسب هویت ایرانی، الگوپذیری از شخصیت­ های شاهنامه و حس وطن­ دوستی تأثیر بالایی دارد. بیشترین تأثیردر علاقۀ دانش­ آموزان به استفاده از نام­ ها و واژه­ های اصیل ایرانی است و کمترین اقبال مربوط به جلوه­ های سمعی و بصری فیلم است.

کلیدواژه‌ها


آرمین، ذبیح‌‌الله. (1393). الگوهای نوین تدریس (مدیریت نوین فرآیندهای آموزشی و پرورشی، راهنمای کاربردی روش‌های فعال تدریس). سبزوار: بیهق.
ابراهیمی، مجتبی؛ طالعی، محمدحسین. (1395). «آموزش زبان با کمک فیلم». مطالعات آموزش زبان فارسی، شماره‌ ‌ 3، 72- 104.
اسمیت، فیلیپ جی. (1390).  فلسفه‌ ‌ آموزش و پرورش. ترجمه‌ ‌ سعید بهشتی فسایی، چاپ سوم، مشهد: به‌‌نشر.
انوشیروانی، علی‌‌رضا. (1392). «مطالعات بینارشته‌‌ای ادبیات تطبیقی». ویژه‌نامۀ‌ ادبیات تطبیقی، فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، شماره‌ ‌ 7، 3- 9.
بلیکر، ایروین. (1372). «عناصر فیلمنامه‌‌نویسی روایی». ترجمه‌ ‌ محمد گذرآبادی، فارابی، شماره‌ ‌ 18، 148ـ 177.
بی‌‌نام. (1389- 1390). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. تهران: دبیرخانه‌ ‌ شورای عالی انقلاب فرهنگی.
پرویزی، محمد. (1388). «روابط بینارشته‌‌ای». تندیس، شماره‌ ‌ 166، 11.
چاندرا موهان، بالاساب رامانیام. (1389). یادگیری و تدریس میان‌‌رشته‌‌ای در آموزش عالی: نظریه و عمل. ترجمه‌ ‌ محمدرضا دهشیری، تهران: پژوهشکده‌ ‌ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
حاکمی والا، اسماعیل؛ رییسی‌‌ بهان، مصطفی. (1384). «نگاهی به جلوه‌‌های دراماتیک در شاهنامه‌ ‌ فردوسی و خمسه‌ ‌ نظامی». مجلۀ دانشکده‌ ‌ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره‌ ‌ 176‌‌، 1- 22.
خاشی‌‌جمال‌‌زهی، ابراهیم. (1399). «تأثیر روش تدریس دیداری با استفاده از پاورپوینت، فیلم و عکس و بر مبنای الگوی مدیریت آموزشی بر یادگیری مفهومی». مدیریت و چشم‌‌انداز آموزشی، دوره‌ ‌ دوم، شماره‌ ‌ 6، 3- 16.
خالقی‌‌مطلق، جلال. (1395). «تأثیر شاهنامه بر ادبیات نمایشی». نمایش، شماره‌ ‌ 201، 36ـ 39.
خطایی، سوسن. (1391). «کاربرد چند‌‌رسانه‌‌ای در آموزش غیرمستقیم و فرهنگ‌‌سازی نزد کودکان و نوجوانان با تأکید بر فیلم و بازی‌‌های رایانه‌‌ای». ‌رادیو و تلویزیون، سال هشتم، شماره‌ ‌ 9، 118- 141.
دشتی، محمد. (1392). «فیلم و یادگیری ماندگار: نگاهی به اهداف و آثار جشنواره‌ بین‌‌المللی رشد». رشد معلم، شماره‌ ‌ 277، 10- 11.
رضایی‌‌راد، محمد. (1387). «پیرامون برداشت نمایشی از شاهنامه». هنر، شماره‌ ‌ 77، 167ـ 175.
سرمد، زهره و دیگران. (1386). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. چاپ چهاردهم، تهران: آگه.
سکاران، اوما. (1388). روش‌های تحقیق در مدیریت. ترجمه‌ ‌ محمد صائبی و محمود شیرازی، چاپ ششم، تهران: مؤسسه‌ ‌ عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
شولتز، داون. (1389). نظریه‌‌های شخصیت. ترجمه‌ ‌ یوسف کریمی و دیگران، چاپ هشتم، تهران: ارسباران.
طالبی، فرامرز. (1369). «نمایش‌‌نامه‌‌های ملهم از شاهنامه». تئاتر، شماره‌ ‌ 11 و 12، 105ـ 150.
قاسمی، علی‌‌اصغر؛ امامی ‌‌میبدی، راضیه. (1394). «نقش و جایگاه مطالعات میان‌‌رشته‌‌ای در رشد و توسعه‌ ‌ علوم انسانی در کشور». مطالعات میان‌‌رشته‌‌ای در علوم انسانی، دوره‌ ‌ هفتم، شماره‌ ‌ 4، 1- 19.
کاردان، علی‌‌محمد و دیگران. (1372). فلسفه‌ ‌ تعلیم و تربیت. تهران: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
کی‌‌ماسی، سمیه. (1395). «توانمندی‌‌های نمایشی داستان‌‌های شاهنامه‌ ‌ فردوسی». نمایش، شماره‌ ‌ 200، 37ـ 46.
موسوی، سیدکاظم و دیگران. (1392). «بررسی عنصر کشمکش در داستان رستم و سهراب». ادب و زبان، شماره‌ ‌ 34، 331ـ 352.
موسوی، سیدکاظم؛ زارع، فخری. (1387). «بررسی عنصر کشمکش در داستان سیاوش». نقد ادبی، شماره‌ ‌ 3، 165ـ 192.
نیکوبخت، ناصر؛ زیورعالم، احسان. (1392). «بررسی جنبه‌‌های نمایشی شخصیت سودابه بر اساس نظریه‌ ‌ کنش‌‌مندی گریماس». زن در فرهنگ و هنر، دوره‌ ‌ پنجم، شماره‌ ‌ 4، 529- 542.
وادی، حداد؛ دراکسلر، الکساندرا. (1384). فناوری برای آموزش (قابلیت‌‌ها، پارامترها و چشم‌‌اندازها). ترجمه‌ ‌ محمدرضا سرکارآرانی و علی‌‌رضا مقدم، تهران: نشر نی.
هاتفی، صادق. (1369). «گفتگویی با صادق هاتفی، نویسنده و کارگردان نمایش سوگ سیاوش: ظرفیت نمایشی شاهنامه». هنر، شماره‌ ‌ 19، 176 ـ 181.
Klein, J.T. & Newell, W.H. (1997). Advancing interdisciplinary studies. In J.G
Gaff, J.L. Ratcliff & Associates (Eds.), Handbook of the Undergraduate Curriculum: A Comprehensive Guide to Purposes, Structures, Practices, and Change (pp. 393-415). San Francisco: Wiley & Sons