تصویرشناسی در ادبیات تطبیقی: شناخت خود از نگاه دیگری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری ادبیات تطبیقی و مدرس مدعو، گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

آنچه در این مقاله می آید نگاهی به تصویرشناسی در ادبیات تطبیقی است. نگارنده، پس از مقدمه ای کوتاه از سابقه تصویرشناسی در فرانسه، به تعریف و انواع آن می پردازد. تصویرشناسی یکی از مباحث مهم و ریشه ای در ادبیات تطبیقی است چرا که بنای ادبیات تطبیقی در فرانسه بر آن نهاده شده است و تاثیر و تاثر که آغاز نگاه فرانسوی ها به ادبیات خارجی است در گرو شناخت تصویری از دیگری است. قسمت مهمی از این شناخت متعلق به فرهنگ « ناظر » است که چگونه به تصویر دیگری می نگرد و در این نگاه، فرهنگی را که در آن زیسته است، دخیل می کند. در این راستا به معرفی تصویرهای اگزوتیک و کلیشه هایی که در ادبیات از خلال نگاه دیگری به وجود آمده است، پرداخته خواهد شد و در پایان با بررسی چند سفرنامه، به پژوهش در سفرنامه ها در حوزه ادبیات تطبیقی اشاره می شود. با این بررسی و بیان مثال درصدد هستیم که به بدفهمی هایی که از این موضوع در حوزه پژوهش در ایران شده است، توجه کنیم و با تحلیل و نقد مثال ها بر این امر تاکید می کنیم که هر پژوهشی که در آن مقایسه تصویر صورت بگیرد در حوزه ادبیات تطبیقی نمی گنجد.

کلیدواژه‌ها


آتشی، لاله؛ انوشیروانی، علی‌‌رضا. (1390). «ادبیات و نقاشی: نقاشی‌‌های رمانتیک بلیک از حماسه میلتن». ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. سال دوم، شمارۀ دوم، پیاپی4. 100-120.
انوشیروانی، علی‌رضا. (۱۳۹۸). «ناسامانگی ادبیات تطبیقی در ایران». ادبیات پارسی معاصر. سال نهم، شمارۀ اول، پیاپی 26. 79-110.
بودلر، شارل. (۱۳۴۹). ملال پاریس و گلهای بدی. ترجمه محمدعلی اسلامی ندوشن. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
تامپسون، کارل. ( ۱۳۹۶).  سفرنامه‌‌نویسی. ترجمه سعیده زادقناد. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
زینی‌وند، تورج؛ امیری، پروین (۱۳۹۶). «تصویرشناسی فرهنگی ایرانیان در آیینة سفرنامه پولاک». تحقیقات فرهنگی ایران. سال دهم. ۲۳ - ۳۹.
 علوی‌زاده، فرزانه؛ وحدانی‌‌فر، امید. (۱۳۹۸). «جلوه‌های فرهنگ عامه در سفرنامة سه سال در آسیای ژوزف آرتور گوبینو». فرهنگ و ادبیات عامه. سال هفتم، شمارۀ ۸. ۱۹۳ - ۲۱۸.
فارسیان، محمدرضا؛ آریان، فاطمه. (۱۳۹۷). «بررسی تصویر شناسانۀ مشهد در سفرنامۀ از خراسان تا بختیاری اثر هانری‌رنه دالمانی». پژوهشنامۀ خراسان بزرگ. شمارۀ ۳۳.  ۸۱ - ۹۵.
فیاضی، عمادالدین؛ آمحمد لاری، مژگان. ( ۱۳۸۸ ). «بهداشت روانی و جسمانی زن قاجار به روایت سفرنامه‌‌نویسان». نشریۀ مسکویه. سال چهار، شماره یازده. ۱۶۱ - ۱۷۲.
 قاضی‌‌خانی، حسین؛ بارانی، محمدرضا. (۱۳۹۳). «سبک زندگی زن ایرانی از نگاه سفرنامه‌‌نویسان عصر صفوی». تاریخ اسلام. سال پانزدهم، شمارۀ اول. ۱۷۱ - ۲۰۵.
قبول، احسان؛ رادمرد، عبدالله ؛ شریعت‌‌پناه، زهرا. (۱۳۹۷). «تصویرشناسی زنان در سفرنامۀ ابن بطوطه». زن در فرهنگ و هنر. دورۀ ۱۰، شمارۀ ۴. ۵۹۵ - ۶۱۲.
نامور مطلق، بهمن. (۱۳۸۸). «درآمدی بر تصویرشناسی؛ معرفی یک روش نقد ادبی و هنری در ادبیات تطبیقی». مطالعات ادبیات تطبیقی. دورۀ ۳، شمارۀ ۱۲. ۱۱۹ - ۱۳۸.
 
Ascoli, Georges. (1930). La Grande-Bretagne devant l’opinion française au XVIIe siècle. Paris: Gember
Brunel, Pierre, Chevrel, Daniel-Henrie Pageaux. (1989). Précis de littérature comparée, De l’imagerie culturelle à l’imaginaire. Paris: Presses universitaire de France
Brunel, Pierre, Pichois, A. M. Rousseau. (1983). Qu’est-ce que la littérature comparée ?, Paris: Armand Colin
D’Allemagne, Henry-René. (1912). Du Khorassan au pay des Backhtiaris, trois mois de voyage en Perse. Paris, Hachette
De Gobineau, Arthur. (1859). Trois ans en Asie. Paris: Grasset
Hazard, Paul. (1935). La crise de la conscience européenne: Paris: Boivin et Cie
Hentsch, Thierry. (1988). L’Orient imaginaire. Paris: Les éditions de Minuit
Lippmann,  Walter. (1922). Public opinion. Paris: Jefferson publication
Loti, Pierre. (1904). Vers Ispahan. Paris: Calmann Lévy
Lévi-Strauss, Claude. (1955). Tristes tropiques Paris: Plon
Montesquieu, Charles Louis. (1721). Lettres persanes, Cologne, Pierre Marteau, 2 tomes en un volume
Pageaux, Daniel-Henrie. (1994). La littérature générale et comparée. Paris: Armand Colin
Rousseau, Jean-Jacques. (1990). Essai sur l’origine des langues (1761-1781). Paris: Gallimard
Sénèque le Jeune. (1914). Lettres à Lucilius. Traduction par Joseph Baillard.  Vol. 2. Paris:  Hachette
Toussaint, Franz. (1912). Le jardin des roses. Paris: Arthème Fayard