مطالعه‌ بین رشته‌ای اقتباس سینمایی تک درخت ها از هوشنگ مرادی‌کرمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته گرایش ادبیات تطبیقی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران

چکیده

یکی از حوزه‌های پژوهش در ادبیات تطبیقی مطالعه‌ ارتباط میان ادبیات و سینماست. این پژوهش از منظر ادبیات تطبیقی و با رویکردی بینارشته‌ای به بررسی چگونگی فرایند اقتباس از داستان "تک ­درخت‌ها" (نوشته­ هوشنگ مرادی کرمانی) و اقتباس فیلمیِ این داستان (به کارگردانی سعید ابراهیمی ­فر) می‌پردازد. هدف مقاله، بررسی و تحلیل تغییراتی است که در فرایند اقتباس رخ داده­ است. چارچوب نظری این تحقیق براساس نظریه‌ اقتباسی از لیندا هاچن است. از نظر هاچن اقتباس فرایندی کنش­گرانه و معنا­آفرین است که اقتباس­گر در جایگاه خواننده با متن وارد تعامل می‌شود. برایند این خوانش، تفسیری خلاقانه است که برساخته‌ ذهنیت اقتباس­گر است. بر­این اساس، معیار ارزیابی اقتباس سینمایی، وفاداری نیست. در این مقاله نشان می‌دهیم چرایی و چگونگی روایت خاص سعید ابراهیمی‌فر در مقام کارگردان و اقتباس­گر، اثری مستقل از داستان‌ "تک ­درخت‌ها"ی مرادی می‌آفریند که تفاوت‌های چشمگیری با متن نوشتاری مبدأ دارد.

کلیدواژه‌ها


انوشیروانی، علی‌رضا. (1389). «ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران». ویژه‌نامۀ‌‌ ادبیات تطبیقی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دوره‌‌ اول، شماره‌‌ اول 1. (1) (بهار)، 38-6.
ــــــــــــــــــ. (1392). «مطالعات بینارشته‌ای ادبیات تطبیقی». ویژه‌نامۀ‌‌ ادبیات تطبیقی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دوره‌‌ چهارم، شماره‌‌ اول 4. (1). (بهار و تابستان)، 9-3.
ایبرمز، ام. اچ؛ هرمن، جفری گالت. (1387). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ویراست نهم، ترجمه‌‌ سعید سبزیان، تهران: رهنما.
برسلر، چارلز.(2003/1389). درآمدی بر نظریه‌ها و روش‌‌های نقد ادبی. ترجمه‌‌ مصطفی عابدینی‌‌فرد، ویراستار: حسین پاینده، چاپ دوم، تهران: نیلوفر.
پاینده، حسین. (1389). داستان کوتاه در ایران (‌‌داستان‌‌های مدرن). جلد دوم، تهران: نیلوفر.
ـــــــــــــ. (1390). گفتمان نقد؛ مقالاتی در نقد ادبی. ویراست دوم، چاپ دوم، تهران: نیلوفر.
ـــــــــــــ. (1392). گشودن رمان: رمان ایران در پرتو نظریه و نقد ادبی. تهران: مروارید.
حسینی، سیدحسن. (1394). مکتب‌‌های ادبی. جلد دوم، چاپ هجدهم، تهران: نگاه.
رماک، هنری. (1391). «تعریف و عملکرد ادبیات تطبیقی». ترجمه‌‌ فرزانه علوی‌زاده، ویژه‌نامۀ‌‌ ادبیات تطبیقی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دوره‌‌ سوم، شماره‌‌ 2 (پاییز و زمستان)، 73-54.
شمیسا، سیروس. (1390). مکتب‌‌های ادبی. چاپ سوم، تهران: قطره.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن. (1384). فرهنگ نمادها: اساطیر، رؤیا و... . جلد دوم، تحقیق و ترجمه‌‌ سودابه فضایلی، چاپ دو، تهران: جیحون.
صادقی، مهدی. (1387). گرافیک و سینما. چاپ دوم، تهران: رسم.
ضابطی جهرمی، احمد. (1383). «شیوه‌‌های بیان در سینما». هنر، شماره‌‌ 62، 197-182.
مرادی‌‌کرمانی، هوشنگ. (1391).  لبخند انار. چاپ یازدهم، تهران: معین.
نامورمطلق، بهمن. (1388). «از تحلیل بینامتنی تا تحلیل بیناگفتمانی». پژوهشنامۀ‌‌ فرهنگستان هنر، شماره‌‌ 12 (بهار)، 94-73.
هیلگارد، ارنست؛ اتکینسون، ریتا؛ اتکینسون، ریچارد س. (1384). زمینه‌ روان‌‌شناسی. گروه مترجمان: محمدنقی براهنی، تهران: رشد.
Boozer, Jack. (Ed.). (2008). Authorship in Film Adaptation. University of Texas Press
Hutcheon, Linda. (2006). A theory of adaptation. New York: Routledge
Naficy, Hamid. Tak Derakhtha. Iranian Movie Posters Collection 2. Retrieved rom University Archives, Northwestern University Libraries, Evanston. Digital Collections: https://dc.library.northwestern.edu/items/d46e79a0-e3e3-44ed-85bd-9556f8b69100
Stam, Robert, and Alessandra Raengo. (2005). Literature and Film: A Guide to the Theory and Practice of Film Adaptation. London: Wiley-Blackwell
Stam, Robert, and Alessandra Raengo. (2008). A Companion to Literature and Film. Blackwell
Snyder, Mary H. (2011). Analyzing Literature-to-Film Adaptations: A Novelist’s Exploration and Guide. New York: Continuum Publishing
پایگاه‌‌های اینترنتی
تواضعی، جابر. (1385). "زیر درخت انجیر: درباره‌‌ "تک‌‌درخت‌ها"؛ از بورخس تا مرادی‌‌کرمانی". 2 اسفند 1385  وب‌‌نوشته‌های جابر تواضعی.چهارشنبه 4 تیر1399.
http://tavazoee.blogfa.com/post/8 (24/6/2020)
در نشست نقد و بررسی "تک‌‌درخت‌ها". "مرادی‌‌کرمانی: اهالی ادبیات و سینما آشتی کنند؛ ابراهیمی‌فر: دغدغه‌ام گرفتن سیمرغ نیست". 14 بهمن 1385، ایسنا، کد خبر: 8511ـ 06361. چهارشنبه 4 تیر1399.
https://www.isna.ir/news/8511-06361/%D8%AF%D8%B1-24/6/2020
 
دژاکام، تقی. "نگاهی به فیلم "تک‌‌درخت‌ها" ساخته‌‌ سعید ابراهیمی‌فر: از تک‌‌خال تا تک‌‌درخت!»ر. 21 بهمن 1385، روزنامه‌‌ کیهان، شماره‌‌ ۱۸۷۳۵. دوشنبه 2 تیر1399.
https://www.magiran.com/article/1343050 (22/6/2020)
موسوی، امیر. (1385). "نگاهی به دو فیلم "مینای شهر خاموش" و "تک‌‌درخت‌ها" (روزهای سرد جشنواره در سینمای مطبوعاتی)".15 بهمن 1385. روزنامه‌‌ دنیای اقتصاد، شماره‌‌ ۱۱۶۸. دوشنبه 2 تیر 1399.
http://www.donya-e-eqtesad.com/news/699789/#ixzz3bBeGzSg322/6/2020