نگاهی انتقادی به دیروز و امروز ادبیات تطبیقی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات انگلیسی، گروه زبان و ادیبات انگلیسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا همدان، ایران

چکیده

جستار حاضر از دو بخش؛ یکی اصلی و دیگری فرعی، تشکیل شده­ است. بخش اصلی نگاهی است انتقادی به سیر ادبیات تطبیقی در ایران از آغاز تا امروز. بخش فرعی شامل یک ضمیمه است: سرفصل ادبیات تطبیقی دانشگاه تهران در دهه­ پنجاه شمسی. جستار پیشِ ­رو می ­کوشد تا نشان دهد چون این رشته در ایران هیچ­گاه به ­طور پیوسته، نظام­ مند و مبتنی بر نظریه­ های ادبیات تطبیقی تدریس و تشکیل نشده و فاقد الزامات اولیه؛ مانند گروه آموزشی مستقل، درسنامه ­های نظری و عملی مناسب، انجمن علمی، نشریه­ تخصصی و استادان متخصص بوده، نتوانسته­ است به ­درستی تشکیل شود و در مسیر درست حرکت کند. به ­علاوه، چیستی و تعریف ادبیات تطبیقی در ایران در ادوار مختلف دچار کج­ فهمی ­های بسیار شده است؛ از درک ناقص و نادرست از ادبیات تطبیقی، چارچوب­ های نظری و روش­ شناسی آن گرفته تا عدم آشنایی با نظریه­ ها و رویکردهای جدید آن. از آنجا که ادبیات تطبیقی در همه جای دنیا کارِ گروهی و جمعی (جمعی از تحصیل ­کردگان این رشته و سایر رشته ها؛ اعم از ادبیات ملی و خارجی) است، برای رهایی از این بن ­بست، افزون بر تهیه و تدارک الزامات ضروری این رشته، متخصصان این رشته و دیگر رشته­ های مرتبط، باید سرفصلی تهیه کنند که ماهیت بینارشته ­ای داشته باشد و امر آموزش محدود به حضور متخصصان یک یا دو گروه آموزشی نباشد و از استادان متخصص گروه­ های مختلف آموزشی، برای تدریس دروس این رشته استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها


آلدریج، آ. ا. (1396). «اهداف و ابعاد ادبیات تطبیقی». ترجمة مصطفی حسینی، ماهنامة آزما، 54ـ 55.
انوشیروانی، علیرضا. (1389). «ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران». ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دورة اول، شمارة 1، 6ـ 38.
زرین‌‌کوب، عبدالحسین. (1383). آشنایی با نقد ادبی. تهران: سخن.
سیاح، فاطمه. (1354). نقد و سیاحت. به‌‌کوشش محمد گلبن، تهران: توس.
شادمان، فخرالدین. (1332). «تاریخ روابط و تأثیرات ادبی». یغما، شمارة 6، 12ـ 135.
علوی‌‌زاده، فرزانه. (1392). «نقد کتاب ادبیات تطبیقی جمشید بهنام». ادبیات تطبیقی، شمارة 8 (پیاپی)، 143ـ 148.
نجفی، ابوالحسن. (1351). «ادبیات تطبیقی چیست؟». ماهنامة آموزش و پرورش، شمارة 7، 435ـ 448.
نظری منظم، هادی. (1387). «ادبیات تطبیقی در ایران: پیدایش و چالش‌‌ها». زبان و ادب پارسی، شمارة 38، 9ـ 27.
فرهمندفر، مسعود. (1400). «خویشاوندی زبان‌‌ها: ترجمه و ادبیات تطبیقی در گفتگو با دکتر احمد کریمی حکاک». روزنامة شرق، سال هجدهم، شمارة 3998، 20 اردیبهشت، 7.
ناشناخته. (1385). «نگاهی در آینه: ادبیات تطبیقی با یادی از دکتر جواد حدیدی». روزنامة شرق، سال چهارم، شمارة 848، 11 شهریور، 19.
گویارد، م. ف. (1374). ادبیات تطبیقی. ترجمة علی‌‌اکبرخان محمدی، تهران: پاژنگ. 
Anushiravani, A. (2012). Comparative Literature in Iran. Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 32.3, 484-491
Khojastehpour, A., B. M. Fomeshi. (2014). The Present State of Comparative Literature in Iran: A Critical Study. Inquire, 4.1
Remak, H. H. (1961). Comparative Literature: Its Definition and Function. In: N. P. Stallknecht & H. Frenz (Eds.), Comparative Literature: Method and Perspective, Carbondale: Southern Illinois UP, 3-57