به‌روزآمدگی نمایش‌نامه مکبث اثر شکسپیر: تحلیل گفتمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری ادبیات انگلیسی، گروه زبان‌های خارجی و زبان‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

هدف این جستار مطالعه اقتباس سینمایی نمایشنامۀ مکبث از منظر بینِ‌‌رشته‌‌ای در قلمرو ادبیات تطبیقی است. مطالعۀ اقتباس‌های سینمایی از آثار ادبی، شاخه‌ای در پژوهش‌های ادبیات تطبیقی است که در آن پژوهشگر تغییرات حاصل از تبدیل متن نوشتاری به متن دیداری را تحلیل می‌کند. اقتباس در خلأ صورت نمی‌پذیرد و از گفتمان‌های غالب زمان و مکان تولید تأثیر می‌پذیرد. در این پژوهش گفتمان‌‌های غالب اقتباس سینمایی قرن بیست و یکم مکبث در اقتباسی با عنوان  اسکاتلند، پی‌‌ ای به کارگردانی بیلی موریست (2001) تحلیل شده ­است. بررسی و تحلیل دقیق گفتمان‌ها در این اقتباس نشان می‌‌دهد که چگونه اقتباس‌‌های سینمایی آثار ادبی از بافت اجتماعی و فرهنگی خود تأثیر می‌‌پذیرند. به‌‌سخن دیگر، موریست نمایشنامة قرن شانزدهم شکسپیر را در بطن گفتمان‌‌های دوران نوین، یعنی هزارۀ سوم میلادی، باز‌‌آفرینی و اثر نوینی را خلق کرده ‌‌­است. در این تحقیق از نظریه اقتباس لیندا هاچن و الگوی گفتگوی متن‌آمیختگی رابرت استم به‌‌عنوان چهارچوب نظری و روش تحقیق بهره برده‌‌ام. این مطالعه نشان داده که چگونه در دنیای امروز، قدرت‌‌طلبی، ثروت‌اندوزی، تبعیض‌‌ اجتماعی و بی‌‌عدالتی به شکل‌های مختلف هم‌چنان ادامه یافته ­است و چگونه صاحبان قدرت و ثروت با استفاده از شیوه‌‌های نوین و پیچیده‌‌تر، به استثمار فرودستان جامعه پرداخته‌اند. به سخن دیگر، موریست با اقتباس خلاقانۀ خود از نمایشنامۀ قرن شانزدهم شکسپیر برای بیان چالش‌ها و معضلات جهان معاصر استفاده و اثر جدیدی خلق کرده است.

کلیدواژه‌ها


انوشیروانی، علی‌‌رضا (1396). «در باب ادبیات تطبیقی.» مصاحبه با رادیو فرهنگ. تاریخ دسترسی 22 دی‌‌ماه 99. t.me/Researchincomparativeliterature
پازارگادی، علاءالدین (1381). مجموعه آثار نمایشی ویلیام شکسپیر. جلد دوم. تهران: سروش.
پراور، زیگبرت (1393). درآمدی بر مطالعات ادبی تطبیقی. ترجمۀ علی‌‌رضا انوشیروانی و مصطفی حسینی. چاپ پنجم. تهران: 1393.
تیمر، جولی (1999). کارگردان فیلم سینمایی  تیتاس. 2 ساعت و 42 دقیقه.
رماک، هنری (1391). «تعریف و عملکرد ادبیات تطبیقی.» ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی). ترجمه فرزانه علوی‌زاده. دوره سوم، شماره دوم، پیاپی 6. 54-73.
چیمینو، مایکل (1978). کارگردان فیلم سینمایی شکارچی گوزن . 3 ساعت و 3 دقیقه.
شکسپیر، ویلیام (1336). مکبث. ترجمۀ‌‌ عبدالرحیم احمدی. تهران: نیل. 
موریست، بیلی (2001). کارگردان فیلم سینمایی اسکاتلند، پی ‌ای. 1 ساعت و 44 دقیقه.
هاچن، لیندا (1396). نظریه‌ای در باب اقتباس. ترجمۀ مهسا خداکرمی. تهران: نشر مرکز.
Brown, Eric C. (2006). “Shakespeare, Class and Scotland.” Literature and Film Quarterly. 34:2. 147-54. https://www.jstor.org/stable/43797270
Clement, Jennifer (2017). “Authenticity and adaptation in two Shakespeare films: The case of Macbeth (2015) and Cymbeline (2015).” Journal of Adaptation in Film and Performance. 10: 2. 93-109. https://doi.org/10.1386/jafp.10.2.93_1
Deitchman, Elizabeth A. (2006). “White Trash Shakespeare: Taste, Morality and the Dark Side of the American Dream in Billy Morrissette’s Scotland, PA”. Literature/Film Quarterly. 34: 2. 140-146. https://www.jstor.org/stable/43797269
Hindle, Maurice (2015). Shakespeare on Film. London: Palgrave. 
Hoefer, Anthony D. (2006). “The Macdonaldization of Macbeth: Shakespeare and Pop Culture in Scotland, PA.” Literature/Film Quarterly. 34: 2. 154-160. https://www.jstor.org/stable/43797271
Hutcheon, Linda (2006). A Theory of Adaptation. New York: Routledge.
Martin, Victor Huertas (2018). “Katabasis in Rupert Goold’s Macbeth (BBC, 2010): Threshold-crossing, Education, Shipwreck, Visionary and Trial Katabatic Experiences.” Literature/Film Quarterly. 46: 3. 
Meikle, Kyle (2013). “Rematerializing Adaptation theory.” Literature/Film Quarterly. 41: 3. 174-183. www.jstore.org/stable/43798874. Accessed April (2018).
Miola, Robert S. (2014).  A Norton Critical Edition: William Shakespeare, Macbeth. NY: Norton & Company.
Ritter, George (2014). The Mcdonaldization of Society. NY: Sage Publications Ltd.
Robinson, Randal (1994). “Reversals in Polanski’s Macbeth.” Literature/Film Quarterly. 22: 2. 105-08. https://www.jstor.org/stable/43796626
Sanders, Julie (2006). Adaptation and Appropriation. NY: Routledge.
Stam, Robert (2000). “Beyond Fidelity: the Dialogics of Adaptation.” Film Adaptation. Edited by James Naremore. 54-76.
Shohet, Lauren (2004). “The Banquet of Scotland (PA).” Shakespeare Survey. 57. 186-95. DOI: https://doi.org/10.1017/CCOL0521841208.015