در جستجوی سخن فرودست در ادبیات تطبیقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات انگلیسی، گروه زبان های خارجی و زبان شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

مقالۀ حاضر ضمن مروری بر نظریات گایاتری چاکراوارتی اسپیوک در حوزۀ «فرودست­ پژوهی»، به بررسی آثار اخیر وی در رشتۀ ادبیات تطبیقی خواهد پرداخت. اسپیوک که همواره علیه ساختار و گفتمان نخبه‌گرای علوم انسانی در جوامع غربی و در حاِل­‌‌‌ِ توسعه موضع گرفته، معتقد است مطالعات تطبیقی ادبیات جهان که امروزه عمدتاً همگام با منطق جهانی‌سازی در عصر سرمایه‌داری انجام می‌پذیرد، نیازمند یک تحول روش‌شناختی ورایِ تاریخ اروپا‌محور رشته، روی آوردن به زبان‌آموزی از فرهنگ جوامع فرودست از جمله پناه‌جویان، کارگران مهاجر و دیگر قربانیان تاریخ امپریالیسم و سرمایه‌داری جهانی می‌باشد. در پژوهش پیش رو، با مطالعۀ گزیدۀ آثار اسپیوک­؛ یعنی «آیا فرودست می­تواند سخن بگوید؟» (1985)، مرگ یک رشته (2003) و «بازاندیشی بر تطبیق‌گرایی» (2009)،­ به این پرسش، پاسخ خواهیم داد: آیا سنت‌های ادبی پسااستعماری (نظیر ادبیات فارسی) فرصتی برای ابراز وجود در عرصه جهانی، درون چهارچوب رشته ادبیات تطبیقی، خواهند داشت؟ جواب اسپیوک «آری» است؛ اما به شرط رشد آگاهی منتقد نسبت به نابرابری‌های حاکم در نظام جهانی ادبیات و ساختارزدایی از مطالعات ادبی به سوی رشته‌ای که او آن را «ادبیات تطبیقی نوین» می‌نامد؛ طرحی نو از رشته که عیارش «زبان‌آموزی ژرف» و پرداختن به فرهنگ و ادبیات مردمان «فرودست» است.

کلیدواژه‌ها


وفا، امیرحسین (۱۳۹۷). «مرگ یک رشته و استعمارزدایی از ادبیات تطبیقی.» مترجم. دورۀ بیست و ششم، شمارۀ ۶۲. 9۱ـ8۱. 
Abu-Lughod, Janet L (1989). Before European Hegemony: The World System A.D. 1250-1350. Oxford: Oxford University Press. 
Abu-Lughod, Lila (2013). Do Muslim Women Need Saving? Cambridge: Harvard University Press. 
Ashcroft, Bill, Gareth Griffiths and Hellen Tiffin (2007). Post-Colonial Studies: The Key Concepts. 2nd edition. London: Routledge.  
Bassnett, Susan (1993). Comparative Literature: A Critical Introduction. Hoboken: Wiley-Blackwell. 
Cain, William E., Larue A. Finke, John McGowan, T. Denean Sharpley-Whiting, and Jeffrey J. Williams (2008). The Norton Anthology of Theory and Criticism. 3rd edition. New York: W. W. Norton & Company. 
Eisenstein, Zillah (2004). Against Empire: Feminisms, Racism, and the West. New York: Bloomsbury. 
Guha, Ranajit. (Ed.). (1982). Subaltern Studies I: Writings on South Asian History and Society. Delhi: Oxford University Press. 
Mufti, Aamir R. (2018). Forget English! Orientalisms and World Literatures. Cambridge: Harvard University Press. 
Spivak, Gayatri Chakvravorty (1988 [1985]). “Can the Subaltern Speak?” In: Marxism and the Interpretation of Culture. (pp. 271-313). (Eds.), Cary Nelson and Lawrence Grossberg. Basingstoke: Macmillan Education. 
Spivak, Gayatri Chakvravorty (2003). Death of a Discipline. New York: Columbia University Press. 
Spivak, Gayatri Chakvravorty (2008 [1999]). “From A Critique of Postcolonial Reason.” In The Norton Anthology of Theory and Criticism. 3rd edition. (pp. 1997-2012). (Eds.), William E. Cain et al. New York: W. W. Norton & Company. 
Spivak, Gayatri Chakvravorty (Summer 2009). “Rethinking Comparativism.” New Literary History (The John Hopkins University Press), 40(3). 609-626. doi: 10.1353/nlh.0.0095.
Mignolo, Walter D. (2013). “On Comparison: Who Is Comparing What and Why?” In Comparison: Theories, Approaches, Uses. (Eds.), Rita Felski and Susan Stanford Friedman. Baltimore:  John Hopkins University Press. 
Wa Thiong’o, Ngugi (1986). Decolonising the Mind: The Politics of Language in African Literature. Nairobi: EAEP. 
Wellek, René (2009 [1959]). “The Crisis of Comparative Literature.” In: The Princeton Sourcebook in Comparative Literature. (pp. 161-172). (Eds.), David Damrosch et al. Princeton: Princeton University Press. 
Vafa, Amirhossein (2020). “Lost in Paradise: On the ‘Coloniality’ of English Literary Studies in Iran.” International Journal of Middle East Studies (Cambridge University Press), 52(2). 334-339. doi: 10.1017/S0020743820000306
Zeiny, Esmaeil (2019). “Academic Imperialism: Towards Decolonisation of English Literature in Iranian Universities.” Asian Journal of Social Science (Brill), 47(1). 88-109. doi: 10.1163/15685314-04701005