The Evolution of Comparative Literature in the Universities of the Arab World

Document Type : Original Article

Authors

1 Professor of Arabic Language and Literature, Department of Arabic Language and Literature, Shahid Beheshti university, Tehran, Iran

2 Ph.D. Student of Arabic Language and Literature, Department of Arabic Language and Literature, Shahid Beheshti university. Tehran, Iran

Abstract

During the Arab literary movement and by the beginning of the Arab world's interactions with Europe in the early nineteenth century, comparative literature gradually spread to the Arab countries. Since then, comparative literature in the Arab world has faced ups and downs and has gone through various stages of development, and there have been many efforts in this respect, especially, in Arab universities as centres for its development. The emergence, development and different stages the comparative literature has gone through in the Arab world are topics that need investigation, and the present paper deals with this history. For this purpose, the paper focuses on universities and the relevant academic researches on this discipline until the end of the twentieth century through a historical analytical lens. The results show that although by the end of the twentieth century comparative literature in the Arab world has significantly evolved as a result of its development, growth and dissemination, compared to the Western world, it has only put behind its embryonic stage and the research still face many difficulties. Therefore, in general and even in comparison with other literary studies, comparative literature has not reached the status it deserves.

Keywords

References

براهیم، عبدالحمید (۱۹۹۷ م.). الأدب المقارن من منظور الأدب العربی: مقدمة و‌تطبیق. القاهره: دارالشروق.
أبو‌السعود، فخری (۱۹۹۷ م.). فی الأدب المقارن و‌‌مقالات أخری. إعداد: جیهان عرفة. تقدیم: محمود علی مکی. الإسکندریه، مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
اصطیف، عبدالنبی (۱۳۹۵ ش.). ادبیات تطبیقی در جهان عرب. ترجمۀ حجت رسولی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
البستانی، سلیمان (1996 م.). نظریة الشعر (مقدمة ترجمة الإلیاذة). تحریر و‌‌تقدیم: محمد کامل الخطیب. الطبعة الثالثة. دمشق، سوریه: منشورات وزارة الثقافة.
پروینی، خلیل (بهار ۱۳۸۹ ش.). «نظریۀ ادبیات تطبیقی اسلامی: گامی مهم در راستای آسیب‌زدایی از ادبیات تطبیقی.» انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. شمارۀ ۱۴. 80 ـ 55.
پروینی، خلیل و نعیمه پراندوجی (زمستان ۱۳۸۹ ش.). «محمد غنیمی هلال و جایگاه او در ادبیات تطبیقی عربی.» پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی. دورۀ اول، شمارۀ ۴. 25- 1.
جاد حسن، حسن (1967 م.). الأدب المقارن. القاهرة: دارالطباعة المحمدیة بالأزهر.
جبوری غزول، فریال (بهار و تابستان 1393 ش.). «ادبیات تطبیقی در جهان عرب.» ترجمۀ سحر غفاری. ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی). سال پنجم، شمارۀ ۱ (پیاپی ۹). 64ـ 49.
جمال‌الدین، محمد السعید (۲۰۰۳ م.). الأدب المقارن؛ دراسات تطبیقیة فی الأدبین العربی و‌الفارسی. الطبعة الثالثه. القاهره: دار القلم.
حداد، نجیب (سبتمبر و‌‌أکتوبر ۱۸۹۷ م.). «مقابلة بین الشعر العربی و‌‌الشعر الإفرنجی.» البیان. العدد ۷. 305ـ 299؛ العدد ۸. ۳۳9ـ ۳۳5؛ العدد ۹. ۳7۶ ـ ۳61.
الحکمی، عبدالوهاب علی (1983 م.). الأدب المقارن: دراسة فی العلاقة بین الأدب العربی و‌الآداب الأوربیة. السعودیة: تهامه جده.
الحمصی، قسطاکی (1935 م.). منهل الوراد فی علم الإنتقاد. الجزء الثالث. حلب: مطبعة العصر الجدید.
الحمصی، قسطاکی (1955 م.). منهل الوراد فی علم الإنتقاد. الجزء الأول. حلب: مطبعة الضاد.
حمود، ماجدة (۲۰۰۰ م.). مقاربات تطبیقیة فی الأدب المقارن. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
حمیدة، عبدالرزاق إبراهیم (1948 م.). فی الأدب المقارن. القاهره: مکتبه الأنجلو المصریه.
الخالدی، روحی (1984 م.). تاریخ علم الأدب عند الإفرنج و‌العرب و‌‌فیکتور هوکو. تقدیم: حسام الخطیب. الطبعة الرابعه. دمشق: الأمانة العامة للإتحاد العام للکتاب و‌الصحفیین الفلسطینیین.
خضری، حیدر (۱۳۹۲ ش.). الأدب المقارن فی إیران و‌العالم العربی (2012 ـ 1903). تهران: سمت.
الخطیب، حسام (۱۹۸۳ م.). الأدب المقارن. جزءان (ج۱: فی النظریة و‌المنهج، ج۲: تطبیقات فی الأدب المقارن العربی). دمشق: منشورات جامعة دمشق.
الخطیب، حسام (1990 م.). «الأدب المقارن... عالمیاً و‌‌عربیاً.» الفیصل. دار الفیصل الثقافیة. الریاض، المملکة العربیة السعودیه، السنة 14، العدد 159. 132ـ 1.
الخطیب، حسام (پاییز ۱۳۹۰ ش.). «ادبیات تطبیقی در کشورهای عرب‌زبان: تاریخچه و‌جریان‌های اصلی تا پایان دهۀ ۱۹۸۰.» ترجمۀ لاله آتشی. ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی). سال دوم، شمارۀ ۲ (پیاپی ۴). ۱54ـ ۱37.
الخطیب، حسام (2018 م.). آفاق الأدب المقارن: عربیاً و‌عالمیاً. الطبعة الثالثه. دمشق: دار‌الفکر.
خفاجة، محمد عبدالمنعم (1963 م.). دراسات فی الأدب المقارن. القاهره: دار الطباعة المحمدیه.
خلوصی، صفاء عبدالعزیز (1956 م.). فن الترجمة فی ضوء الدراسات المقارنة. بغداد: مطبعه دار‌المعرفه.
خلوصی، صفاء عبدالعزیز (195۷ م.). الترجمة التحلیلة. بغداد: مطبعة الأسواق التجاریه.
خلوصی، صفاء عبدالعزیز (1958 م.). دراسات فی الأدب المقارن و‌المذاهب الأدبیة. بغداد: مطبعة الرابطه.
رافع الطهطاوی، رفاعة (د. ت.). تخلیص الإبریز فی تلخیص باریز. القاهرة: مؤسسة هنداوی للتعلیم و‌الثقافه.
الرمادی، جمال‌الدین (۱۹۵۸ م.). فصول مقارنة بین أدبی الشرق و‌الغرب. قاهرة: الدار القومیة للطباعه و‌النشر.
سلامة، إبراهیم (1951 م.). تیارات أدبیة بین الشرق و‌الغرب: خطة و‌‌دراسة فی الأدب المقارن. قاهره: مکتبة الأنجلو المصریه.
سلوم، داود (۱۹۹۸ م.). من آفاق الأدب المقارن. بیروت: عالم الکتب.
شعیب، محمد عبدالرحمن (1969 م.). الأدب المقارن: أصوله و‌‌تیاراته. مصر: مطبعة دارالتألیف.
شلش، علی (۱۹۹۵ م.). الأدب المقارن بین التجربتین الأمریکیة و‌‌العربیة. الریاض: دار الفیصل الثقافیه.
الشوا، عبدالدایم (1982 م.). فی الأدب المقارن. بیروت: دار الحداثه.
طحان، ریمون (۱۹۷۲ م.). الأدب المقارن و‌الأدب العام. الطبعة الأولی. بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
عامر، عطیة (1983 م.). «تاریخ الأدب المقارن فی مصر.» الفصول. المجلد الثالث (العدد۴). 32 ـ 23.
عامر، عطیة (1989 م.). دراسات فی الأدب المقارن. القاهره: مکتبة الأنجلو المصریه.
عبدالجواد، محمد (۱۹۵۲ م.). تقویم دار‌العلوم. القاهره: دار‌المعارف.
عبدالرحمن محمد، إبراهیم (1976 م.). النظریة و‌التطبیق فی الأدب المقارن. القاهره: مکتبة الشباب.
عبود، عبده (۱۹۹۹ م.). الأدب المقارن؛ مشکلات و‌آفاق. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
 عشری زاید، علی (۱۹۹۹ م.). الدراسات الأدبیة المقارنة فی العالم العربی. الطبعة الثانیة. جامعة القاهره: مکتبة الشباب.
العقیقی، نجیب (۱۹۴۸ م.). من الأدب المقارن. قاهره: دار‌المعارف بمصر.
علوش، سعید (۱۹۸۷ م. الف). مدارس الأدب المقارن: دراسة منهجیة. المغرب: المرکز الثقافی العربی.
علوش، سعید (1987 م. ب). مکونات الأدب المقارن فی العالم العربی. بیروت: شرکة العالمیه للکتاب.
عنانی، محمد زکریا (1999 م.). الأدب المقارن و‌‌قضایا التأثر و‌التأثیر. بیروت: دار کریدیه.
غنیمی هلال، محمد (2008 م.). الأدب المقارن. الطبعه التاسعة. القاهره: دارالنهضه مصر.
غنیمی هلال، محمد (۱۳۹۳ ش.). لیلی و مجنون در ادبیات عربی و فارسی: پژوهشی نقدی و تطبیقی در عشق عذری و عشق صوفیانه. مترجمان: هادی نظری منظم و ریحانه منصوری. تهران: نشر نی.
کفافی، محمد عبدالسلام (1972 م.). فی الأدب المقارن: دراسات فی نظریه الأدب و‌الشعر القصصی. بیروت: دارالنهضه العربیه.
کیانی، حسین (بهار ۱۳۹۵ ش.). «نقد و بررسی کتاب مدارس الأدب المقارن اثر سعید علوش.» کاوش‌نامۀ ادبیات تطبیقی. سال ششم، شمارۀ ۲۱. ۱71 ـ ۱55.
مبارک، علی باشا (1882 م.). علم الدین. أربعه أجزاء. مصر، الإسکندریه: مطبعة جریده المحروسه.
مجلة الفیصل (۱۹۹۱ م.). السنه ۱۵ (العدد ۱۷۲). دار الفیصل الثقافیه. الریاض. 132ـ 1.
مجیب المصری، حسین (1962 م.). فی الأدب العربی و‌الترکی: دراسة فی الأدب الإسلامی المقارن. القاهره: مکتبه النهضه المصریه.
مجیب المصری، حسین (1980 م.). فی الأدب الشعبی الإسلامی المقارن. القاهره: مکتبه الأنجلو مصریه.
محمد جمعة، بدیع (1980 م.). دراسات فی الأدب المقارن. الطبعة الثانیه. بیروت: دارالنهضه العربیه.
محمدی، محمد (خریف ۱۹۶۵ م. و‌ شتاء ۱۹۶۶ م.). «المترجمون و‌النقلة عن الفارسیة إلی العربیة فی القرون الإسلامیه الأولی.» الدراسات الأدبیة. الجامعة اللبنانیة. قسم اللغة الفارسیه و‌آدابها. السنه ۷ (العددان ۳ و ۴). 243 ـ 193.
مکی، الطاهر أحمد (1987 م.). الأدب المقارن: أصوله و‌‌تطوره و‌مناهجه. القاهره: دار المعارف بمصر.
مکی، الطاهر أحمد (1988 م.). فی الأدب المقارن: دراسات نظریة و‌‌تطبیقیة. القاهره: دارالمعارف بمصر.
مکی، الطاهر أحمد (1994 م.). مقدمة فی الأدب الإسلامی المقارن. القاهره: عین للدراسات و‌البحوث الإنسانیه و‌الإجتماعیه.
المناصرة، عز‌الدین (1996 م.). المثاقفة و‌النقد المقارن: منظور إشکالی. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و‌النشر.
المناصرة، عز‌الدین (۱۹۸۸ م.). مقدمة فی نظریة المقارنة. عمان، الأردن: دار الکرمل.
ندا، طه (1991 م.). الأدب المقارن. الطبعة الثالثة. بیروت: دار‌النهضه العربیه.
ندا، طه (۱۳۹۴ ش.). ادبیات تطبیقی. ترجمۀ حجت رسولی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
نظری منظم، هادی (۱۳۹۳ ش.). «ادبیات تطبیقی در کشورهای عربی: چالش‌ها و چشم‌اندازها.» در مجموعه مقالات دومین همایش ملی ادبیات تطبیقی دانشگاه رازی. ۱۷68ـ ۱۷55.
هنداوی، خلیل (۱۹۳۶ م.). «اشتغال العرب بالأدب ‌المقارَن أو ما یدعوه الفرنجة "Littérature Comparée» فی کتاب تلخیص کتاب أرسطو فی الشعر لفیلسوف العرب أبی الولید بن رشد.» مجلة الرسالة (مجلة أسبوعیة للآداب و‌العلوم و‌الفنون). السنة الرابعة (العدد ۱۵۳). القاهره.
Interdisciplinary Studies of Literature, Arts and Humanities
Volume 1, Issue 2 - Serial Number 2
February 2022
Pages 173-202

Files

History

  • Receive Date: 23 October 2021
  • Revise Date: 19 December 2021
  • Accept Date: 17 January 2022

Share

How to cite

Statistics