Some Postcolonial Features in Tayeb Salih's Mawsim Al- Hijra ila al-Shamal (Season of Migration to the North)

Document Type : Original Article

Author

Associate Professor of Arabic Language and Literature, University of Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

Abstract

Postcolonial theory and comparative literature are both transnational and transcultural, and have an inseparable connection with the “other”. Even the greatest postcolonial theorists like Edward Said, Homi Bhabha, and Gayatri Spivak have been, firstly, well-known comparatists. The novel Season of Migration to the North by Tayeb Salih is one of the greatest Arabic novels of the twentieth century and one of the most important novels in the world. This research uses a descriptive-analytical method based on the concepts of postcolonial theory to examine the images of the colonizer and the colonized in this novel. The confrontation between the East and the West from the point of view of Edward Said, Homi Bhabha’s notions of “hybridity” and “the third space” and Spivak’s concept of “subalternity” are the most important theoretical concepts deployed in this research. The novel re-enacts the experience of the conflict between the East and the West, which is in fact, a reflection of the narrator's internal conflict as well as his conflict with the post-colonial Sudanese society. The main character (Mustafa Sa’eed), despite his "hybridity", could never inhabit the "third space” from Homi Bhabha's perspective. Hosna, the wife of the novel's protagonist, and the farmers and workers of Sudanese rural community are also among the colonized whose voices are never heard.

Keywords


 آتشی، لاله و علی‌رضا انوشیروانی (1391). «نقد فضای گفتمان استعماری در سفرنامه‌های زنان غربی.» نقد ادبی. سال پنجم. شمارۀ  20. 48ـ27). 
اشکروفت، بیل،  جاریث جریفیث و هیلین تیفین (2010). دراسات مابعد الکولونیالیة، المفاهیم الرئیسیة. ترجمۀ احمد الروبی و دیگران. قاهره: المرکز القومی للترجمة. 
انصاری، منصور و مسعود درودی (1393). «مطالعات پسااستعماری: تلاش متن‌‌محور در جهت وارونه‌سازی چشم‌اندازها (با تأکید بر بازشناسی رویکردهای متفاوت).» جستارهای سیاسی معاصر. سال پنجم. شمارة 2. 23ـ1. 
البحراوی. سید(2005). الأنواع النثریة فی الأدب العربی المعاصر؛ أجیال و ملامح.
برادة، محمد (2011). الروایة العربیة و رهان التجدید. شمارۀ 49.  مجلة دبی الثقافیة: کتاب دبی الثقافیة
البربوشی، سارة (2020). «صورة و جدلیة الأنا والآخر فی روایة “موسم الهجرة إلى الشمال” للطیب صالح.» مجلة الدراسات الثقافیة واللغویة والفنیة، شمارۀ 16، جلد چهارم، برلین: المرکز الدیمقراطی العربی. 456- 449.
جدیلی، بسمة (2016). «دراسات ما بعد الکولونیالیة من منظور أبرز أقطابها. مجله إشکالات فی اللغة والأدب.» معهد الآداب واللغات بالمرکز الجامعی لتامنغست‌‌ـ الجزائر. شمارۀ 9. 254ـ234. 
الرویلی، میجان؛ البازعی، سعد (2002). دلیل الناقد الأدبی. المرکز الثقافی العربی. چاپ سوم. المغرب: الدار البیضاء.
الریاضی، میرالدین بن صلاح‌‌الدین (2021). «فعل القراءة و بناء المعنی فی الشکل اللغوی فی الروایة موسم الهجرة الى الشمال. موقع الافریقی للمعرفة. 
زیدان، جرجی (2012). تراجم مشاهیر الشرق فی القرن التاسع عشر. قاهره: مؤسسة هنداوی.
سعید، إدوارد (1984). الاستشراق. ترجمۀ کمال أبودیب. چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الأبحاث العربیة.
صالح، طیب (1997). موسم الهجرة الى الشمال. بیروت: دارالجیل.
طرابیشی، جورج (1997). شرق و غرب، رجولة وأنوثة. چاپ چهارم. بیروت: دارالطلیعة.
العنزی، سعاد عبدالله (2017). «تطبیقات نظریة ما بعد الاستعمار فی روایة موسم الهجرة إلى الشمال.» مجلة فیلولوجی. شمارۀ 67. 36ـ 13.
فانون، فرانتس (1355). پوست سیاه، صورتک‌های سفید. ترجمة محمدامین کاردان. چاپ دوم. تهران: خوارزمی.
کارتر، دیفید (2010). النظریة الأدبیة. ترجمۀ باسل المسالمة. دمشق: دار التکوین. 
کریم، یاسین (2020). آلیات نقد الخطاب الاستعماری عند الناقدة غیاتری سبیفاک؛ نحو کتابة تاریخ جدید للتابع. الجزائر. جامعة محمد لمین دباغین، سطیف 2.
باغجری، کمال؛ نیازی، شهریار (1394). «خوانش پسااستعماری رمان موسم هجرت به شمال اثر الطیب صالح.» ادب عربی. سال هفتم. شمارۀ 1. 86ـ61.
لطفی‌نیا، حمیده (1400). «تصویرشناسی در ادبیات تطبیقی: شناخت خود از نگاه دیگری.» مطالعات بین‌رشته‌ای ادبیات، هنر و علوم انسانی. سال اول. شمارۀ 1. 155-135.
نامورمطلق، بهمن (1388). «درآمدی بر تصویر‌شناسی.» مطالعات ادبیات تطبیقی. سال سوم. شمارۀ 12. 138ـ119.
المناصرة، عزالدین (2005). النقد الثقافی المقارن منظور جدلی تفکیکی. عمان: دار مجدلاوی للنشر والتوزیع.
میرغنی، هاشم (2012). «الطیب صالح و إشکالیات الخطاب النقدی». مجلة العلوم الإنسانیة. جامعة السودان للعلوم والتکنولوجیا. کلیة اللغات. 34ـ24.
پایگاه‌‌‌های اینترنتی:
Guardian (2002). “The top 100 books of all time”. 19/11/2012                                                               
-الجزیرة (2014). موسم الهجرة... فیلم سویسری سودانی.
https://www.aljazeera.net/news/cultureandart/2014/4/20/
-دومة، خیری (2004). «عَــدْوَى الرَّحِــــــــــــیل موسم الهجرة إلى الشمال و نظریة مــا بعـــد الاستعمار.» منتدیات ابن الرشد.
https://ibn-rushd.net/wp/ar/2004/04/12/khairi-douma/
 الطیب صالح یتحدث عن روایته موسم الهجرة (2017).
https://www.youtube.com/watch?v=dm7CeTwCVmE
العدم، حسن (2020). «موسم الهجرة إلى الشمال... عبقریة الطیب صالح التی لا تشیخ.»
https://doc.aljazeera.net/                                                                                                                     
عصفور، جابر (2008). «موسم الهجرة الى الشمال.» مکتوب العربی.
 http://dvdtarab.maktoob.com   
النخلی، کریم (2018). «ذهب‌‌ـ الإنجلیز‌‌ـ وبقی‌‌ـ حنین‌‌ـ السودانیین‌‌ـ لهم.»
https://www.aljazeera.net/blogs/2018/7/3/