اصول راهبردی در راستای مدیریت میان رشته ای ها در " نظام دانشگاهی"

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مطالعات زنان، گروه مطالعات زنان، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 دانشیار جامعه شناسی، گروه جامعه شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

امروزه در رویکردی جهانی، نظام‌های آموزشی و دانشگاهی، به سیستم توسعۀ علوم چندوجهی، پیچیده و میان­ رشته­ ای روی آورده­ اند. دانشگاه­های ایران نیز از این قاعده برکنار نیستند؛ به طوری که بهره­ مندی از دیدگاه مسئله­ محوری و چندبُعدی در آموزش و پژوهش دانشگاهی، امروزه در دستور کار آن­ها قرار گرفته و پیوند میان آموزش و صنعت از اهمیت زیادی برخوردار شده است؛ اما سؤال این است که آیا گفتمان میان­ رشته­ ای به واقع در دانشگاه­ ها، شکل گرفته است؟ موانع و چالش‌های شکل‌گیری و توسعۀ میان‌رشته‌ای­ ها در نظام دانشگاهی چیست؟ در این راستا با استفاده از روش کیفی (تکنیک تحلیل مضمون)، پرسش­ های نیمه­ ساخت مند و مصاحبه با خبرگان و بازیگران عرصۀ دانشگاهی، محققان و اساتید دانشگاهی، سپس کدگذاری چندمرحله­ ای متون 30 مصاحبۀ نیمه­ ساخت مند، 26 مقاله و 11 سخنرانی برآمده از کنفرانس ملی میان­ رشته­ ای­ ها، و تحلیل مضمونی آن­ها، در نهایت 120 مفهوم، 104 مقولۀ فرعی، 8 مقولۀ اصلی و یک مفهوم هسته­ ای استخراج و مشخص شد که هنوز گفتمان میان­ رشته­ ای در دانشگاه شکل نگرفته است. همچنین درمجموع، 11 دسته موانع میان­ رشته­ شدن نظام دانشگاهی استخراج شد که به موانع آموزشی و حرفه‌ای، موانع روان‌شناختی، موانع تعامل میان­ بخشی، موانع ساختاری، موانع اداری، موانع مالی، موانع اجتماعی فرهنگی و موانع مدیریتی، غلبۀ رشته‌های کلاسیک، موانع ناشی از بازیگران دانشگاهی و نبود بستر قانونی مناسب اشاره دارند. برای حل و رفع این موانع، 6 راهبرد و توصیۀ سیاستی مرتبط با هریک ارائه شد.

کلیدواژه‌ها


تامسون کلاین، جولی (1389). «فرهنگ میان‌رشته‌ای در آموزش عالی». ترجمۀ هدایت‌‌اله اعتمادی‌‌زاده و نعمت‌‌اله موسوی‌‌پور. تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی‌‌ و اجتماعی وزارت علوم.
تامسون کلاین، جولی (1393). «میان‌‌رشتگی: تاریخچه، نظریه، عمل». ترجمۀ منصور متین. تهران: سپهر اندیشه (نسخۀ الکترونیک).
حسینی، سیدحسین (1395). «مطالعۀ تطبیقی و پیشنهاد مدل اجرایی توسعۀ برنامه‌های آموزشی و پژوهش‌های میان‌رشته‌ای در دانشگاه تهران». با نظارت دکتر طاهره روشندل اربطانی، دانشگاه تهران.
شهامت، نادر و دیگران (1392) . «بازسازی ساختار میان‌رشته‌ای‌ها در آموزش عالی (با تأکید بر شاخص ها)». تهران: فصلنامه مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی. دوره 6، شماره 1.صص: 77-55.
خورسندی طاسکوه، علی (1396). گفتمان میان‌رشته‌ای دانش. چاپ دوم. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
دهشیری، محمدرضا (1388). «رویکرد سازمان همکاری و توسعۀ اقتصادی به مطالعات میان‌رشته‌ای». مطالعات میان‌رشته‌ای در آموزش عالی. دورۀ دوم، شمارۀ 1. صص 36ـ1.
رپکو، آلن (1396). «پژوهش میان‌رشته‌ای: نظریه و فرایند». ترجمۀ محسن علوی‌‌پور و دیگران. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
رولاند، اس (1387). «میان‌‌رشتگی». ترجمۀ مجید کرمی. در مبانی نظری و روش‌شناسی مطالعات میان‌رشته‌. تدوین و ترجمه سیدمحسن علوی‌‌پور و دیگران. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی‌‌ و اجتماعی.
عابدی جعفری، حسن و دیگران (پاییز و زمستان 1390). «تحلیل مضمون و شبکۀ مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی». اندیشۀ مدیریت راهبردی. سال پنجم، شمارۀ 2 (شمارۀ پیاپی 10). صص 198ـ151. 
مهدی، رضا (بهار ۱۳۹۲). «شکل‌گیری و توسعۀ میان‌رشته‌ای‌‌ها در آموزش عالی: عوامل و الزامات». مطالعات میان‌رشته‌ای علوم انسانی. دورۀ پنجم، شمارۀ ۲. صص ۱۱۹ـ۹۱.
ونک، دومینیک (1388). «کاربردهای میان‌‌رشتگی تحولات علوم، صنعت و آموزش». ترجمۀ توحیده ملاباشی. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی‌‌ و اجتماعی.
Repko, A. F, Azostak R. (2017). Interdisciplinary Research: Process and Theory (third edition). Los Angeles: Sage Publication Ltd. 
Stember, M. (1991). “Advancing the Social sciences through the Interdisciplinary Enterprise.” Social Science Journal. 28 (1), 1-14. 
نقشۀ جامع علمی کشور قابل دسترسی در http://www.urmia.ac.ir/sites/www.urmia.ac.ir/files/