عشق: خیال یا واقع؟ بررسی تطبیقی مفهوم عشق نزد مولوی و لاکان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات انگلیسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه ملایر، همدان، ایران

2 استادیار زبان و ادبیات انگلیسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

مقالۀ‌ حاضر پژوهشی است با ماهیتی تطبیقی و میان‌رشته‌ای دربارۀ مفهوم «عشق» در آثار مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، شاعر و عارف نامدار ایرانی و ژاک لاکان، فیلسوف و روان­کاو شهیر فرانسوی. عشق در این تحقیق از دو وجه مورد بررسی قرار گرفته است: عشق از منظر مولوی که یکی از بالاترین مراحل سیر و سلوک عارفانه است و زبان از بیان حقیقت آن عاجز است و عشق از دیدگاه لاکان که رابطه­ای مبتنی بر وهم و خیال است و ریشه در خودشیفتگی دارد. این مقایسه نشان می­دهد که تفاوت مولوی و لاکان در تعریف عشق به تفاوت دیدگاه آن­ها دربارۀ‌ ماهیت عشق باز­می­گردد. از دید لاکان، عشق ریشه در ساحت و حیث خیال دارد؛ در حالی که از نظرگاه مولوی، عشق در اصطلاح لاکان، متعلق به ساحت و حیث واقع است. مقالۀ حاضر به دنبال آن است که با بازگردانی نظریات و اصطلاحات عرفانی مولانا به زبان روان­کاوی، تعریفی مولانایی­ـ لاکانی از عشق ارائه دهد؛ به عبارت دیگر، هدف از این تحقیق توضیح این مسئله است که اگر دیدگاه مولانا از عشق را به زبان لاکان بازگردانیم، عشق در روان­کاوی لاکان در چه جایگاهی قرار خواهد گرفت و نسبت به دیدگاه پیشین آن، چه تغییری خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


انوشیروانی، علی‌رضا (1392). «مطالعات بینارشته‌ای ادبیات تطبیقی.» ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی). شمارۀ 7، صص 9ـ3.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1379). المسند‌‌الصحیح. محمد زهیر بن ناصر الناصر (محقق). جلد هشتم و نهم. قاهره: دار طوق النجاة.
زرین‌‌کوب، عبدالحسین (1386). سرّ نی. تهران: علمی.
شیری، قهرمان؛ مهری، بهروز؛ حسینی آب‌‌باریکی، سیدآرمان (1391). «از لاکان تا مولانا (نگاهی لاکانی به سیر رشد روانی سوژه در آرای مولانا).» ادبیات عرفانی (دانشگاه الزهرا). شمارۀ 6، صص 100ـ81.
طوسی، محمد بن الحسن (1373). الأمالی. قم: دار الثقافة.
غزالی، ابوحامد محمد بن محمد (1351). احیاء علوم‌‌الدین. ترجمۀ محمد خوارزمی. تهران: علمی و فرهنگی.
مولوی، جلال‌‌الدین محمد (1342). فیه ما فیه. به تصحیح بدیع‌‌الزمان فروزانفر. تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال‌‌الدین محمد (1372). مثنوی معنوی. به تصحیح محمد استعلامی. تهران: زوار.
مولوی، جلال‌‌الدین محمد (1376). کلیات شمس تبریزی. به تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: امیرکبیر. 
Evans, Dylan (2006). An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis. London: Routledge.
Fink, Bruce, trans. (2006). Jacques Lacan’s Ecrits: The First Complete Edition in English. New York: W. W. Norton & Company, Inc. 
Fink, Bruce (1995). The Lacanian Subject Between Language and Jouissance. Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 1995.
Forrester, John, trans. (1975). The Seminar of Jacques Lacan, Book I: Freud’s Papers on Technique. London: W. W. Norton & Company, Inc.
Sedley, David (2003). Plato’s Cratylus. New York: Cambridge University Press. 
Sheridan, Alan, trans. (1998). The Seminar of Jacques Lacan, Book XI: The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis. London: W. W. Norton & Company, Inc.
Strachey, James, trans. (1981). The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, Vol. XIV. London: Hogarth Press. 
Tomaselli, Sylvana, trans. (1988). The Seminar of Jacques Lacan, Book II: The Ego in Freud’s Theory and in the Technique of Psychoanalysis. London: W. W. Norton & Company, Inc.
Van Haute, Philippe (2002). Against Adaptation: Lacan’s “Subversion” of the Subject. New York: Other Press.