بررسی فرودستی مضاعف زن مهاجر در رمان‌های «شالی به درازای جادۀ ابریشم» و «فرهنگ فشردۀ لغات چینی به انگلیسی برای عشاق» با تکیه بر نظریۀ اسپیوک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات تطبیقی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران (نویسندۀ مسئول)

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

این تحقیق بر آن است تا رمان‌های شالی به درازای جادۀ ابریشم از مهستی شاهرخی و فرهنگ فشردۀ لغات چینی به انگلیسی برای عشاق از شیائولو گوئو را با تکیه بر نظریۀ «فرودست» از «گایاتری چاکراورتی اسپیوک» تحلیل و بررسی کند. در این پژوهش که با روش توصیفی­ـ تحلیلی و رویکرد پسااستعماری صورت گرفته است، هر دو رمان یادشده براساس مؤلفه‌های زبان، دیگری در حاشیه، اروپامحوری، مردسالاری و نادیده­گرفتن عاملیت زنانه، فرودستی و عدم امکان بیان زن، نیاز به مرد، نیاز به تشکیل خانواده و موقعیت اجتماعی­ـ اقتصادی، تطبیق و مصداق‌یابی شدند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد هر دو زن در کشور مقصد و در رابطۀ عاشقانه­شان نادیده گرفته می‌شوند و اعتمادبه‌نفسشان کاهش می‌یابد. آن‌ها جایگاه مناسبی نمی‌یابند و در اجتماع پذیرفته نمی‌شوند و تفاوتشان با سایرین همواره درجهت تثبیت فرودستی به ایشان القا می‌شود. کتایون و تسوانگ با وجود ترغیب توسط معشوق برای زندگی به سبک اروپایی و گاه گردن‌نهادن به این توصیه‌ها، همچنان «دیگری» می‌مانند؛ دیگری‌هایی که حتی توان و صدایی برای ابراز خود ندارند. با اینکه هر دو حداقل در رابطۀ عاشقانۀ‌شان سعی می‌کنند نظراتشان را مطرح کنند؛ اما این مسئله تغییری در شرایط و برخورد دیگران ایجاد نمی‌کند. درنهایت هیچ‌کدام کاملاً موفق نمی‌شوند. آن‌ها در بهترین حالت توانسته‌اند این را بیان کنند که چگونه فرودست فرصت و امکانی برای گفتن و شنیده‌شدن ندارد. حتی اگر در مورد جایگاه و شرایطش آگاهی کسب کرده باشد و برای آن تلاش کند، دغدغه‌های زن فرودست از نظر­ـ حداقل­ـ نظام امپریالیست و اجتماع مردسالار چندان ارزشی ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابرامز، مایر هوارد؛ هرفم، جفری گالت (1394). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمۀ سعید سبزیان مرادآبادی. چاپ دوم. ویراست نهم. تهران: رهنما.
اسپیواک، گایاتری چاکراورتی (1397). آیا فرودست می‌تواند سخن بگوید؟ترجمۀ ایوب کریمی. تهران: فلات.
اسپیواک، گایاتری چاکراورتی (1398). نظریۀ در حاشیه. ترجمۀ پیمان خان‌محمدی. تهران: بان.
اسپیواک، گایاتری چاکراورتی (1399). مرگ یک رشته. ترجمۀ اسماعیل نجار و دیگران. تهران: مهراندیش.
امیری، جهانگیر؛ و دیگران (1401). «واکاوی جلوه‌های فرودست گایاتری اسپیواک در رمان ریح‌الجنوب با مطالعۀ موردی زنان.» لسان مبین. سال سیزدهم (دورۀ جدید)، شمارۀ 48، صص. 20ـ1.
                             https://doi.org/10.30479/LM.2021.14931.3187
بردباری، زهرا (1391). «"زیردست غیرخودی" زبان می‌گشاید: بررسی شخصیت‌های زن در رمان‌های بوچی امه‌چه‌تا.» رسالۀ دکترا. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران.
پیشوا، طاهره (1398). «تحلیل تقابل و تعامل خود و دیگری در رمان‌های مهاجرت: دیدار در کوالالامپور، شالی به درازای جادۀ ابریشم و شورآب براساس نظریۀ باختین.» پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران.
تفرشی‌مطلق، لیلا (1389). «مطالعات پسااستعماری در ادبیات مهاجرت.» علوم سیاسی. شمارۀ 10، صص. 222ـ211.
حیدری‌راد، سمیرا (1396). «شخصیت زن در آثار رضوی عاشور (بررسی موردی الطنطوریه، أثقل من رضوی والصرخه).» پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.
خدایی، نرجس (1395). ادبیات بینافرهنگی نویسندگان برون‌تبار در آلمان. تهران: علمی و فرهنگی.
دانون، جوزفین (1398). نظریۀ فمنیستی. ترجمۀ فرزانه راجی. چاپ سوم. تهران: چشمه.
سلیمی، علی‌الله (1383). «ادب‍ی‍ات‌ م‍ه‍اج‍رت‌، ک‍ت‍اب‍ی‌ ت‍ازه: معرفی و نقد رمان شالی به درازای جادۀ ابریشم.‌» پایگاه اینترنتی کتاب هفته. http://ketabehafteh.ir/thisweek/NOTE2.ASP#no3، تاریخ دسترسی 24 آبان 1400.
سن‌‌سبلی، بی‌بی راحیل؛ فاتحی، سیدحسن (1396). «تحلیل مفهوم "فرودست" گایاتری اسپیواک در رمان مملکه الفراشه اثر واسینی الاعرج با مطالعۀ موردی زنان.» نقد ادب معاصر عربی. دورۀ هفتم، شمارۀ 13، صص. 75ـ55. https://doi.org/ 10.29252/MCAL.7.13.55
شاهرخی، مهستی (1374). «شالی به درازای جادۀ ابریشم (بخشی از رمان)». کلک. شمارۀ ۶۷، صص. 189ـ186.
شاهرخی، مهستی (1384). شالی به درازای جادۀ ابریشم. چاپ دوم. تهران: ورجاوند.
شاهمیری، آزاده (1389). نظریه و نقد پسااستعماری. تهران: علم.
عضدانلو، حمید (1400). از استعمار تا گفتمان استعمار: دریچه‌ای به ادبیات و نظریه‌های پسااستعماری. تهران: نی.
فرح‌بخش، علیرضا؛ رنجبر، رضوانه (1398). «بررسی مفهوم دیگری فرودست در رمان همنام اثر جومپا لاهیری.» نقد زبان و ادبیات خارجی. دورۀ شانزدهم، شمارۀ 22، صص. 189ـ165. https://doi.org/10.29252/clls.16.22.165
گاندی، لی‌لا (1391). نظریۀ پسااستعماری. ترجمۀ مریم عالم‌زاده و همایون کاکاسلطانی. چاپ دوم. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
گوئو، شیائولو (1394). فرهنگ فشردۀ لغات چینی به انگلیسی برای عشاق. ترجمۀ ریحانه وادی‌دار. تهران: ققنوس.
مورتون، استیون (1392). گایاتری چاکراورتی اسپیواک. ترجمۀ نجمه قابلی. تهران: بیدگل. https://fidibo.com/book/137101
نامورمطلق، بهمن (1401). ادبیات تطبیقی: مفاهیم، مکاتب، انواع و پیکره‌ها. تهران: لوگوس.
Bertens, Hans (2007). Literary Theory the Basics (2nd ed.). London and New York: Taylor & Francis.
Guo, Xialou (2007). A Concise Chinese-English Dictionary for Lovers. Hamburg: Anchor Books Press. Also available online at https://z-lib.org/
Lalhriatpuii, Annabel (2019). “Xiaolu Guo’s Village of Stone as an Autobiography”. International Journal of English Language, Literature and Translation Studies 6(4), pp. 57 – 61.
McNay, Lois (2000). Gender and Agency: Reconfiguring the Subject in Feminist and Social Theory. Malden, MA: Polity Press.
Spivak, Gayatri Chakravorty (2006). In Other Worlds. Essays in Cultural Politics. London: Routledge.