تحلیل تطبیقی عنصر بکرزایی در دو رمان اتوپیایی زنستان و نفرین خاکستری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 استاد زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 استادیار زبان و ادبیات انگلیسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

ادبیات تطبیقی از مهم­ترین حوزه­های مطالعات علوم انسانی، از دیرباز مورد توجه پژوهشگران بوده است؛ اما اهمیت آن زمانی که در زمینه­های ادبیات زنان مورد استفاده قرار می­گیرد، دوچندان می­شود. رمان کلاسیک زنستان اثر شارلوت پرکینز گیلمن نخستین اثر پیشگام فمینیستی آمریکایی به شمار می­رود. در مقابل رمان ایرانی نفرین خاکستری اثر محب­علی نیز شباهتی مضمونی با رمان پرکینز گیلمن دارد. نویسندگان هر دو رمان، سرزمینی آرمانی را از جامعۀ زنان ترسیم کرده­اند؛ درواقع آرمان­شهری که ساکنان آن فقط زنان هستند و از طریق بکرزایی، مادربودن برای آنان تحقق پیدا می­کند. همین شباهت و تناظر محتوایی و مضمونی از علل انتخاب این دو رمان در حیطۀ آثار زنان توسط پژوهشگران این جستار بوده است. پژوهشگران با روش تحلیل محتوای کیفی و در چهارچوب مکتب فمینیسم به بررسی و تحلیل آثار انتخابی در حیطۀ بازنمایی مفهوم بکرزایی از طریق ترسیم آرمان­­شهر اتوپیایی می­پردازند. خوانش تطبیقی دو روایت بر بنیاد مفهوم بکرزایی در دو رمان اتوپیایی زنستان و نفرین خاکستری با استفاده از سه مؤلفۀ «مردستیزی در ابتدای رمان در تفکر اتوپیایی»، «بکرزایی لازمۀ تفکر اتوپیایی» و «گذار از تفکر اتوپیایی و عدول از بکرزایی» به استخراج مشابهت­ها و موتیف­هایی که چگونگی کاربست بکرزایی در دو اثر آمریکایی و ایرانی را نشان می­دهد، می­پردازد. با وجود مؤلفه­های مشترک محتوایی و مضمونی، شرایط مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... میان دو ملت باعث ایجاد تفاوت در نوع نگاه پرکینز گیلمن و محب­علی به عنصر بکرزایی در قالب رمان اتوپیایی می­شود؛ همان­طور که در نگاه عمقی پرکینز گیلمن و نگاه گذرای محب­علی در طول رمان قابل مشاهده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آریانپور، عباس (1369). فرهنگ کامل انگلیسی به فارسی. جلد‌ پنجم. تهران: امیرکبیر.
الیاد‌ه، میرچا (1375). اسطوره، رؤیا، راز. ترجمۀ رؤیا منجم. چاپ د‌وم. تهران: فکر روز.
انوشیروانی، علیرضا (1389) «ضرورت اد‌بیات تطبیقی د‌ر ایران» اد‌بیات تطبیقی. د‌وره اول بهار 1389 شماره 1، صص. 38ـ6.
بولن، شینود‌ا (1386). نماد‌های اسطوره‌‌ای و روان‌‌شناسی زنان. ترجمۀ آذر یوسفی. چاپ چهارم. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
بی‌‌یرد‌، مری (1398). زنان و قد‌رت یک بیانیه. ترجمۀ شبنم سعاد‌ت. چاپ د‌وم، تهران: فرهنگ نشر نو.
پرکینز گیلمن، شارلوت (1388). زنستان. ترجمۀ نوشین احمد‌ی خراسانی. چاپ د‌وم. تهران: توسعه.
تانگ، رزمری (1387). د‌رآمد‌ی جامع بر نظریه‌‌های فمینیستی. ترجمۀ منیژه نجم عراقی. تهران: نشر نی.
د‌وبووار، سیمون (1380). جنس د‌وم. ترجمۀ قاسم صنعوی. جلد‌ اول. چاپ د‌وم. تهران: توس. 
رود‌گر، نرجس (1388). فمینیسم، تاریخچه، نظریات، گرایش‌‌ها. تهران: د‌فتر مطالعات و تحقیقات زنان.
لشکریان، آنیتا ( بهار 1387). «نقد‌ آثار فمینیستی شارلوت پرکینز گیلمن.» علوم انسانی (د‌انشگاه الزهرا). سال هجد‌هم، شمارۀ 70، صص. 28ـ 1.
فرید‌من، جین (1397). فمینیسم. ترجمۀ فیروزه مهاجر. تهران: آشیان.
مبینی، مهتاب؛ شاهورد‌ی، امین (تابستان 1395). «بازخوانی منظومۀ ثئوگونی هسیود‌س د‌ر پرتو قاعد‌ۀ الواحد‌.» اد‌بیات عرفانی و اسطوره‌‌شناختی. سال د‌وازد‌هم، شمارۀ 43، صص. 210ـ 185.
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1124461
محب‌‌علی، مهسا (1395). نفرین خاکستری. تهران: نیماژ.
مظفریان، فرزانه (1389). هویت زن د‌ر اساطیر ملل جهان. شیراز: د‌انشگاه شیراز.
هام، مگی؛ گمبل، سارا (1382). فرهنگ نظریه‌‌های فمینیستی. ترجمۀ فیروزه مهاجر، نوشین احمد‌ی خراسانی و فرخ قره‌‌د‌اغی. تهران: توسعه.
یوست، فرانسوا (1389). د‌رآمد‌ی بر اد‌بیات تطبیقی. ترجمۀ علیرضا انوشیروانی، لاله آتشی و رقیه بهاد‌ری. چاپ د‌وم. تهران: سمت.
Li, Chang (2022).  “Reshaping the Balance: How Gilman Critiques and Constructs a Feminist Utopia in erland.” Nesir: debiyat Araştırmaları Dergisi 3, PP. 75-88.
Ying, Liang (2013). “Herland—an All-female Women’s Utopia.“ Beijing Foreign Studies University. Vol. 3, PP. 667-679. https://doi.org/10.17265/2159-5836/2013.11.001
Pfaeizer. Jean (1988). The changing of The Avant-Garde; The Feminist Utopian. Science Studies.
Everett F. Phillips (1903). A review of Parthenogenesis. Proceedings of the American Philosophical Society, PP. 275-345. https://www.jstor.org/stable/983715?seq=1&cid=pdf-reference#references_tab_contents
Stephanson. Raymond (2019). Fictional Science and Genre: Ectogenesis and Parthenogenesis at Mid‐Century. Journal for Eighteenth‐Century Studies Vol. 42 No. 4 , PP. 471-486. https://doi.org/10.1111/1754-0208.12653.
Tavera˒ Peebles (2018). Her body˒ Herland: Reproductive Health and Dis/topion Satire in Charhotte Perkins gilman. Utopian Studies, Vol. 29, No. 1, PP. 1-20. https://doi.org/10.5325/utopianstudies.29.1.0001.
Hill, Michael R (1996). “Herland, by Charlotte Perkins Gilman.” Masterpieces of Women’s Literature, edited by Frank N. Magill. New York: HarperCollins. PP. 251-254. https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1413&context=sociologyfacpub
Bogart. Kim Johnson (2014). The Utopian Imagination of Charlotte Perkins Gilman: Reconstruction of Meaning in “Herland”.  Pacific Coast Philology, Vol. 27, No. 1/2 (Sep., 1992), pp. 85-92. https://doi.org/10.2307/1316715.
Gilman, Perkins Charlotte (1979). Herland. NewYork: Pantheon.
Gilman, Perkins Charlotte (1980). The Charlotte Perkins Gilman Reader. Edited by Ann J. Lane (Ed.) New York: Pantheon.