ترجمۀ ادبی و سیاست: مطالعۀ حقوق شهروندی زنان ایرانی (دورۀ پهلوی دوم)

خلیلی, محبوبه; پرهام, فاطمه

doi:10.22077/islah.2025.8418.1546

ترجمۀ ادبی و سیاست: مطالعۀ حقوق شهروندی زنان ایرانی (دورۀ پهلوی دوم)

مقاله های زودآیند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار مترجمی زبان انگلیسی، گروه مترجمی زبان انگلیسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران (نویسنده مسئول)

² استادیار مطالعات ترجمه، گروه مترجمی زبان انگلیسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

10.22077/islah.2025.8418.1546

چکیده

مناسبات ادبیات و ترجمه از حوزه های مهم در قلمرو ادبیات تطبیقی است. این جستار بین رشته‌ای به بررسی نقش ترجمۀ ادبی در واکنش به اصلاحات اجتماعی-سیاسی در ایران در دورۀ پهلوی دوم، به‌ویژه پس از انقلاب سفید، می‌پردازد. بدین منظور سه رمان انگلیسی که طی پنج سال پس از انقلاب سفید به فارسی ترجمه شده‌اند، مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. ابتدا همۀ بخش‌های مرتبط با زنان در هر دو متن اصلی و ترجمه شناسایی شده‌اند. سپس تمام این موارد بر اساس مدل حقوق شهروندی مارشال در سه زیرگروه حقوق مدنی، اجتماعی و سیاسی قرار گرفته‌اند. در ادامه تمام موارد در هر دو متن با یکدیگر مقایسه شده‌اند تا احتمال هرگونه دستکاری بررسی شود. در نهایت موارد دستکاری شده در دو گروه تقویت شده و مخالفت شده قرار داده شده‌اند. بررسی‌ها نشان داد بیشتر موارد مربوط به حقوق زنان بدون تغییر باقی مانده‌اند و برخی نیز با هدف تأیید بیشتر اصلاح شده‌اند و مترجمان تنها در ۳٪ از موارد با هدف مخالفت با برخی سیاست‌ها دست به مداخله زده‌اند. در این ترجمه‌ها، از سیاست‌هایی حمایت شده است که بر ارتقای کیفیت زندگی زنان ایرانی، به‌ویژه در زمینه‌های بهداشت و حقوق درون‌خانواده متمرکز بوده‌اند. همچنین در برابر سیاست‌های مربوط به تطبیق زندگی اجتماعی زنان با معیارهای مدرنیزاسیون غربی به‌جای هنجارهای فرهنگی جامعۀ ایرانی مقاومت شده است. یافته‌ها حاکی از این است که وقوع انقلاب سفید بر نگرش‌ اجتماعی افراد در در آن برهۀ تاریخی تأثیر داشته است. همچنین یافته‌ها نشان می‌دهند ترجمۀ ادبی می‌تواند بستری برای واکنش به تحولات اجتماعی-سیاسی باشد.

کلیدواژه‌ها