طنین معاصر شکسپیر در ایران: بافت تاریخی و بازنمایی معاصر

حنیف, محسن; رستمی, محبوبه

doi:10.22077/islah.2025.8447.1551

طنین معاصر شکسپیر در ایران: بافت تاریخی و بازنمایی معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار زبان و ادبیات انگلیسی، گروه زبان های خارجی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران(نویسنده مسئول)

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات انگلیسی، گروه زبان های خارجه، دانشگاه خوارزمی، کرج، ایران

10.22077/islah.2025.8447.1551

چکیده

این مقاله به بررسی پذیرش و تفسیر آثار شکسپیر در ایران معاصر می‌پردازد. ابتدا با مروری بر دوره‌ی قاجار (۱۷۸۹–۱۹۲۵) آغاز شده و سپس بر ایران پس از انقلاب تمرکز می‌کند. هدف این مطالعه، روشن‌سازی جنبه‌ای است که اغلب نادیده گرفته می‌شود و آن تغییر چشم‌گیر در نگرش نسبت به نمایش‌نامه‌های شکسپیر بین ایران پیش و پس از انقلاب است، که تحت تأثیر سیاست‌ها و ایدئولوژی‌های غالب هر دوره شکل گرفته. پیش از انقلاب سال ۱۳۵۷ ایران، اقتباس‌هایی از آثار شکسپیر مانند «مکبث» و «هملت» جهت‌گیری‌های سیاسی مشخصی داشتند. در مقابل، اقتباس‌های پس از انقلاب، از جمله «تردید» و «زخم‌های مرگبار»، رویکردی اخلاق‌گرایانه و پیچیده‌تر را در پیش گرفتند. این تحول نه تنها در محتوای موضوعی، بلکه در رسانه‌ی اقتباس نیز مشهود است. در دوره‌ی پیش از انقلاب، نمایش‌نامه‌های شکسپیر عمدتاً به اجراهای نمایشی تبدیل می‌شدند. اما در دوران پس از انقلاب، شاهد تغییر به سمت اقتباس‌های تصویری، از جمله تولیدات سینمایی و نسخه‌های ویدئویی خانگی هستیم. تقابل بین این دو دوره، بینشی از دیدگاه معاصر ایران ارائه می‌دهد و نشان‌دهنده‌ی تعامل بین ساختارهای قدرت تاریخی و پذیرش آثار شکسپیر است. این مطالعه بر این موضوع تأکید می‌کند که سیستم‌های حاکم تا چه حد بر پذیرش و اقتباس از بیان‌های فرهنگی در بسترهای تاریخی متفاوت تأثیر می‌گذارند.

کلیدواژه‌ها