طبیعت و امر قدسی در شعر سهراب سپهری: امکان‌هایی برای رابطۀ پایدار انسان ایرانی و محیط‌زیست

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، تهران، ایران

2 گروه مطالعات محیطی، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی (سمت)، تهران، ایران

چکیده

فعالیت‌های بشر، به‌ویژه از نیمۀ دوم سدۀ هجدهم، تأثیراتی بسیار مخرب بر زمین گذاشته است. افزایش غلظت دی‌اکسید کربن در جو زمین، خشک شدن بسیاری از تالاب‌ها و رودخانه‌ها، و انقراض بسیاری از گونه‌های حیات‌وحش از نتایج روندی است که، اگر ادامه یابد، نتیجه‌ای جز نابودی کامل زیست‌کره نخواهد داشت. وضعیت محیط‌زیستی در ایران نیز مناسب نیست و در این زمینه با مسائل متعددی روبه‌رو هستیم: آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی، خشک شدن تالاب‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها؛ فرواُفت منابع آب زیرزمینی، آلودگی هوا، کاهش تنوع زیستی، افزایش شدت وقوع سیل و خشکسالی، فرونشست زمین، فرسایش خاک و کاهش وسعت جنگل‌ها. در پاسخ به وضعیت کنونی کشور در زمینۀ مسائل و بحران‌های محیط‌زیستی، می‌توان از ‌فرهنگ غنی شعر و ادبیات فارسی در جهت شناخت بیشتر مردم از وضعیت محیط‌زیست، افزایش حساسیت‌های محیط‌زیستی، تقویت فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست و بهبود اخلاق محیط‌زیستی گام برداشت. این امر در آغاز از طریق شناسایی بن‌مایه‌های بوم‌گرایی در شعر و ادبیات ایرانی و سپس تقویت و ترویج آن در ادبیات معاصر امکان‌پذیر است. بر این اساس، در این مقاله، ضمن تشریح مبانی نظری ادبیات و شعر محیط‌زیستی و نقد بوم‌گرا و اهمیت آن در شرایط کنونی کشور، با اشاره به ارتباط میان طبیعت و امر مقدس در شعر سهراب سپهری، امکان‌های بهره‌مندی از شعرهای او و همچنین شعر فارسی را در جهت تأثیر بر مخاطبان در حیطۀ محیط‌زیست مطرح کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات