بررسی تطبیقی بن‌مایه‌های اگزیستانسیالیستی رمان بیگانه‌ کامو و داستان سگ ولگرد صادق هدایت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

اگزیستانسیالیسم جریانی فکری ـ فلسفی است که انسان را مرکز هستی می‌داند و در آن، انسان با تمام ابعاد وجودی و ذهنی خود، با مسائل مختلف، به ویژه مسائل هستی شناسانه مواجهه می شود. آلبر کامو و صادق هدایت از جمله نویسندگانی بودند که مؤلفه های مکتب اگزیستانسیالیسم در برخی از داستان‌های‌شان مشاهده می‌شود. نوشتار حاضر با روش تحلیلی ـ تطبیقی به بررسی بن‌مایه ها و ویژگی های فلسفه ی وجودی در رمان بیگانه ی آلبر کامو و داستان سگ ولگرد صادق هدایت می‌پردازد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که بیشتر مؤلفه-های مکتب اگزیستانسیالیسم در دو اثر مزبور وجود دارد، با این توضیح که برخی مؤلفه ها مانند «تنهایی» و «نوستالژی» در داستان سگ ولگرد نمود بیشتری دارند، برخی مؤلفه‌ها مانند «معناباختگی و پوچی» و «بدبینی و شکّاکیّت» در بیگانه قوی‌ترند و پاره ای مؤلفه‌ها مثل «امیدواری و ناامیدی»، «جبر و اختیار» و «مرگ‌اندیشی و خودکشی» در هر دو اثر پایاپای است.

کلیدواژه‌ها


اسکویی، سیامک (1388). «کوچۀ بی‌‌انتها... .» گلستانه. شمارۀ 103. صص 87 ـ 86.
اشو (1382). راز. ترجمۀ محسن خاتمی. تهران: فراروان.
المناصره، عزالدین (1984). «بیان الأدب المقارن، أشکالیات الحدود.» أعمال الملتقی ألاول للمقارنین العرب. الجزائر: دیوان المطبوعات الجامعیه. صص 136 ـ 115.
بهارلو، محمد (1379). «عشق و مرگ در آثار صادق هدایت.»  گلستانه. شمارۀ 17 و 18. صص 91 ـ 88.
بهارلو، محمد (1372). مجموعه‌‌ای از آثار صادق هدایت. تهران: طرح نو.
بیات، عبدالرسول (1381). فرهنگ واژه‌‌ها. قم: مؤسّسۀ اندیشه و فرهنگ دینی.
تقوی‌‌فرد، حمید (1395). «مفهوم انسان در فلسفۀ اگزیستانسیالیسم با تأکید بر آثار آلبر کامو.» پایان‌‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس.
دست‌‌غیب، عبدالعلی (1354). فلسفه‌‌های اگزیستانسیالیسم. تهران: بامداد.
ربّانی، علی (1367). «تحلیلی از آزادی انسان در مکتب اگزیستانسیالیسم.» درس‌‌هایی از مکتب اسلامی. شمارۀ 9. صص 57 ـ 49.
رضایی، الیاس (1380). «انسان، آزادی و خدا در تفکّر هیدگر.» کلام اسلامی. شمارۀ 37. صص 126 ـ 112.
رماک، هنری (1391). «تعریف و عملکرد ادبیات تطبیقی.» ترجمۀ فرزانه علوی‌‌زاده. ویژه‌‌نامۀ ادبیات تطبیقی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی). شمارۀ 6. صص 73 - 54.
زینلی، راضیه؛ شهرآیینی، سیّدمصطفی (1393). «بررسی مفهوم اضطراب از دیدگاه کی‌‌یر کگارد و سارتر.» شناخت. شمارۀ 70. صص 180 ـ 151.
سارتر، ژان ‌‌پل (1344). اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر. ترجمۀ مصطفی رحیمی. تهران: مروارید.
سارتر، ژان ‌‌پل (1345). شیطان و خدا. ترجمۀ ابوالحسن نجفی. تهران: نیل.
سارتر، ژان ‌‌پل (1396).  اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر. ترجمۀ مصطفی رحیمی. چاپ شانزدهم. تهران:  نیلوفر.
سلیمانی، جواد (1394). «نقد دیدگاه‌‌های مکتب اگزیستانسیالیسم دربارۀ هویت انسان.» پژوهش‌‌های اعتقادی کلامی. شمارۀ 20. صص 48 ـ 36.
شاهینی، علیرضا و محمدرضا نصر اصفهانی (1390). «مرگ‌‌اندیشی هدایت: نگرشی فلسفی یاروان‌‌شناسانه.» پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شمارۀ 23. صص 100 ـ 79.
فرهنگی، علی‌‌اکبر (1395). اگزیستانسیالیسم از تئوری تا عمل. تهران: دنیای اقتصاد.
قبادی، حسینعلی و جمال‌‌الدّین توماج‌‌نیا (1386). «ادبیات و بحران‌‌های فکری و اجتماعی در قرن 20.» کتاب ماه ادبیات. شمارۀ 2. صص 44 ـ 36.
قوام، ابوالقاسم و عباس واعظ‌‌زاده (1387). «نگاه اگزیستانسیالیستی به بخش‌‌هایی از شاهنامه.» ادبیات فارسی (دانشگاه آزاد مشهد). شمارۀ 18. صص 94 ـ 73.
کامو، آلبر (1397). بیگانه. ترجمۀ امیرجلال‌‌الدّین اعلم. تهران: نیلوفر.
کریم‌‌زاده، علی (1389). «نگاهی به بیگانۀ آلبر کامو.»  حافظ. شمارۀ 74. صص 53 ـ 51.
کمپانی زارع، مهدی (1389). «گزارش مؤلّف: هستی در آیینۀ نیستی: (درآمدی بر دیدگاه مرگ‌‌اندیشی نزد هایدگر و کاربرد آن در هستی‌‌شناسی وی).» کتاب ماه فلسفه. شمارۀ 42. صص 135ـ 131.
محمّداسماعیل‌‌زاده، سپیده (1392). «مطالعۀ تطبیقی هستی‌‌شناسی سارتر و کامو.» پایان‌‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکده زبان‌‌های خارجه دانشگاه اصفهان.
محمّدی، اویس و ابوالحسن امین‌‌مقدسی (1393). «بررسی تطبیقی مضامین هستی‌‌شناسانۀ عبداللّه البردونی و جلال‌‌الدّین مولوی.»  ادب عربی. شمارۀ 2. صص 242 ـ 223.
مردانی ‌‌نوکنده، محمّدحسین (1381). «مبانی اگزیستانسیالیسم.» کیهان فرهنگی. شمارۀ 195. صص 31 ـ 28.
مطهّری، مرتضی (1391). مجموعه آثار. جلد بیست‌‌ودوم، چاپ هفتم. تهران: صدرا.
مکّی، الطاهر أحمد (1987). الأدب‌‌المقارن، أصوله، تطوّره و مناهجه. قاهره: دارالمعارف. 
موسوی، سیّدکاظم و فاطمه همایون (1388). «اگزیستانسیالیسم هدایت و بن‌‌بست نوستالژی در سگ ولگرد.»  ادب‌‌پژوهی. شمارۀ 10. صص 156 ـ 137.
نبی‌‌زاده اردبیلی، ندا و عسگر صلاحی (1395). «ردّ پایی از اگزیستانسیالیسم ادبی در داستان "انتری که لوطیش مرده بود"، اثر صادق چوبک.» پژوهش‌‌های ادبی و بلاغی. شمارۀ 17. صص 78 ـ 65.
نوالی، محمود (1379). فلسفه‌‌های اگزیستانس و اگزیستانسیالیسم تطبیقی. چاپ دوّم. تبریز: دانشگاه تبریز.هدایت، صادق (1349). بوف کور. چاپ سیزدهم. تهران: امیرکبیر.
 Sartre, Jean Paul (1973). Existentialism and Humanism. London: Haskell House Pubishers.