تحلیل بریقای امپرسیونیستی‌ـ اگزیستانسیالیستی در داستان کوتاه «ایستگاه» از طاهره علوی و دو داستانک «الوحید» و «تقابل» از عبدالحمید الغرباوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه علامه طباطبائی،‌ تهران، ایران

2 استاد زبان و ادبیات عربی، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه علامه طباطبائی،‌ تهران، ایران

چکیده

امپرسیونیسم و اگزیستانسیالیسم هر دو از مکتب‌هایی هستند که انسان و وجود داشتن او را مرکز مدار هستی می‌دانند. پژوهش حاضر در پی آن است تا به این پرسش پاسخ گوید که چرا و چگونه علوی در اثر خود، «ایستگاه» و الغرباوی در آثارش «الوحید» و «تقابل» از ترکیب امپرسیونیستی­ اگزیستانسالیستی بهره گرفته‌اند. اهمیت پژوهش نیز در آن است که به بررسی یک شکاف نقدی می‌پردازد. به نظر می‌رسد نقدهای میان­رشته‌ای به شکل جامع‌تری می‌توانند به کشف متن نائل آیند و لذا پژوهش حاضر نیز تلاش دارد با ترکیب دو مکتب امپرسیونیسم و اگزیستانسیالیسم، شکل جدیدی از خوانش متن را تبیین کند. به این منظور سه متن کوتاه و خیلی کوتاه انتخاب شده‌اند که یکی از ادبیات معاصر فارسی و دو متن دیگر از ادبیات معاصر عربی است و ضمن تحلیل ویژگی‌های امپرسیونیستی آن‌ها، به تحلیل بریقای امپرسیونیستی اگزیستانسیالیستی در این نوشته‌ها پرداخته می‌شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که علوی و الغرباوی درصدد بیان تنهایی و پوچی انسان معاصرند؛ اگرچه علوی بیشتر تمایل دارد این تنهایی را با نقد جنسیتی همراه سازد؛ اما هر دو نویسنده به منظور تلفیق یک لحظۀ شهودی و درک احساس پوچی فلسفی، به­ خوبی توانسته‌اند از دو مکتب امپرسیونیسم و اگزیستانسیالیسم بهره گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابوالقاسمی، محمدرضا (زمستان 1395). «زیباشناسی "نمود" و ظهور امپرسیونیسم.» هنرهای زیبا‌‌ـ هنرهای تجسمی. ‌دورۀ بیست و یکم، شمارۀ 4. صص 12ـ5.  10.22059/jfava.2016.59946
اطهاری نیک‌‌عزم، مرضیه (پاییز و زمستان 1387). «تحلیل نور در تابلوی "سر یک نجیب‌‌زاده" اثر کریستفورو آلوری بر اساس توصیف پل والری.» نقد زبان و ادبیات خارجی. دورۀ اول، شمارۀ 1. صص 11ـ1.
امیر، مهسا؛ علی‌‌زمانی، امیرعباس (بهار و تابستان 1397). «بررسی تنهایی اگزیستانسیال در دنیای مدرن و روش‌های مواجهه با آن با تکیه بر آرای اروین یالوم.» غرب‌شناسی بنیادی. سال نهم، شمارۀ 1. صص 22ـ21.
پاکباز، روئین (1351). بررسی هنری و اجتماعی امپرسیونیسم. تهران: تالار ایران (قندریز).
پاینده، حسین (1399). داستان کوتاه در ایران: داستان‌های مدرن. جلد دوم. چاپ چهارم. ‌تهران: نیلوفر.
تشکری، منوچهر و دیگران (زمستان 1395). «تحلیل ساختار روایت در داستان‌های بیژن نجدی از منظر بوطیقای مدرنیسم (با تأکید بر آرای چارلز می و سوزان فرگوسن).» متن‌‌پژوهی ادبی. سال بیستم، شمارۀ 70. صص 168ـ143. https://doi.org/10.22054/ltr.2017.7163
جاسلسن، روتلن (1393). اروین د. یالوم. ترجمۀ سپیده حبیب. تهران: دانژه.
حسینی‌‌راد، عبدالمجید (1373). «نور،‌ سرعت،‌ رنگ (نگاهی به امپرسیونیسم).» هنرهای زیبا.‌ شمارۀ 6. صص 9ـ4.
حمداوی، جمیل (2019). القصة القصیرة جداً فی ضوء المقاربات النقدیة. المملکة‌المغربیة: دار الریف للطبع والنشر الإلکترونی.
دادور، ‌ایلمیرا (بهار و تابستان 1392). «هم‌پوشانی ناتورالیسم در ادبیات و امپرسیونیسم در هنر.» ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی). شمارۀ‌ پیاپی 7. صص 61ـ44.
صاعدی، احمدرضا (شهریور 1392). «کاربست امپرسیونیسم در رمان «ما تبقی لکم» اثر غسان کنفانی.» نقد ادب معاصر عربی. ‌سال سوم. ‌شماره 4. صص147-170.
صفایی سنگری، علی؛ هوشیار کلویر، بهاره (تیر 1399). «زیبایی‌شناسی اکسپرسیونیسم و امپرسیونیسم در سروده‌های مهدی اخوان ثالث و بدر شاکر السّیّاب.» کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی. دوره 10. شماره2. پیاپی38. صص37-61. 10.22126/jccl.2020.1550.1527
الغرباوی، عبدالحمید (2008). أکواریوم، ضمن منشورات مجموعة البحث فی القصة القصیرة بالمغرب. الدار البیضاء: مطبعة القرویین. 
کوشکی، زهرا ؛ خسروی شکیب، محمد؛ روزبه، محمدرضا؛ مرادخانی، صفیه (شهریور 1399). «بررسی تطبیقی«پوچ‌گرایی» در آثار ساموئل‌بکت و صادق هدایت با تأکید بر رمان‌های«مالون می‌میردو «بوف‌کور.» زبان و ادب فارسی(نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز). دوره 73. شماره 241. صص 163-187. http://dx.doi.org/10.22034/perlit.2020.11108
منصورنیا، علیرضا؛ علوی،‌ رقیه (زمستان 1392). «ارنست همینگوی شارح هستی گرایی یا پوچ گرایی: بررسی عناصر اگزیستانسیالیستی در رمان «خورشید همچنان می‌دمد.» زبان و ادب فارسی. ‌سال پنجم. ‌شماره 17. شماره صفحه ندارد.
نجفیان، آزاده؛ حسام‌پور، سعید؛ پورگیو، فریده (پاییز و زمستان 1398). «نگاهی انتقادی به گفتمان‌های قدرت و جنسیت در داستان کوتاه "شازده‌‌خانم" نوشتۀ شیوا ارسطویی.» نقد و نظریۀ ادبی. سال چهارم، شمارۀ پیاپی 8. ‌صص 158ـ 141. 10.22124/naqd.2019.11924.1602
هاوزر، آرنولد (1362). تاریخ اجتماعی هنر. جلد چهارم. ترجمۀ امین مؤید. تهران: دنیای نو.
یاحقی، محمدجعفر؛ پارسا، شمسی (زمستان 1387). «امپرسیونیسم در شعر سهراب سپهری.» علوم انسانی (دانشگاه الزهرا (س). شماره 74، صص 246ـ 227.
یالوم، اروین د. (1394). روان‌‌درمانی اگزیستانسیال. ترجمۀ سپیده حبیب. تهران: نی.
Powell-Jones, Mark (1994). Impressionism, Michigan: Borders Press.
Ferguson, Suzanne C. (1994). “Defining the Short Story: Impressionism and Form.” In Charles E. May (Ed.). The New Short Story Theories. Athens, Ohio: Ohio University Press.
Barasch, Moshe (1998). Modern Theories of Art, II, from Impressionism to Kandinsky, London & New York: Routledge.