واکاوی جامعه شناختیِ گرایش به کُنش انقلابی و طردگرایی در عصیان سروده های عبداللّه پَشیو و مُفدی زکریا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

عبداللّه پَشیو و مُفدی زکریا از شعرای معاصر هستند که دوران حیاتشان همزمان با سیطرۀ رژیم بعث بر کردستان عراق و استعمار الجزائر توسّط دولت فرانسه بوده است. در چنین شرایطی، دو شاعر به­عنوان شعرای متعهّد، سروده­های خود را به آینۀ بازنمایی رنج­های مردم استعمارشدۀ کُرد و عرب تبدیل کرده­اند و با تأکید بر لزوم استعمارزدایی، انقلاب را تنها گریزگاه رهایی از چنگال استعمار و اشغالگری می­شمارند. در پس­زمینۀ گرایش دو شاعر به انقلاب، علاوه بر رنج­بردن از اِشغال سرزمین و احساس حقارت و سرخوردگی ناشی از آن، عواملی همچون محرومیّت، آسیمیله­کردن مردمِ استعمارزده و ارتکاب جنایات وجود دارد که پَشیو و مُفدی را به سوی طردگرایی و کُنش انقلابی سوق داده است. از آن­رو که تاکنون جستار مستقلّی به بررسی عوامل گرایش پَشیو و مُفدی به کنش انقلابی نپرداخته است، نگارنده بر آن است تا به بررسی تطبیقی این پدیده در اشعار دو شاعر بپردازد. مسئلۀ بنیادین پژوهش حاضر این است که عوامل زمینه­سازِ کُنش انقلابی، چگونه و در چه قالب­هایی در سروده­های دو شاعر، نمود یافته و با چه مفاهیمی پیوند خورده است. جهت بررسی این مسئله، نگارنده از روش  تحلیلی و تطبیقی مُبتنی بر بررسیِ جامعه­شناختی بُن­مایه­های سروده­هایِ دو شاعر بهره گرفته­­ است. وجود عوامل زمینه­ایِ نشأت­گرفته از هژمونی استعمارگر و اشغالگر، دو شاعر را به طردگرایی و رویکرد انقلابی واداشته است. دامنۀ اشعار انقلابی مُفدی بسیار وسیع­تر از اشعار پَشیو است؛ امّا سروده­های پَشیو، اِلقاکنندۀ خشمی فراگیرتر است که گاه با کاربرد الفاظ رکیک و آتشفشانی از خشم و نفرت آمیخته می­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسپیرو، هربرت و دیگران (2006). توتالیتاریسم. ترجمۀ هادی نوری. تهران: پردیس دانش.
استانفورد، آلوین (1387). تئوری‌‌های انقلاب. ترجمۀ علیرضا طیّب. چاپ هفدهم. تهران: قومس.
انوشیروانی، علیرضا (1389الف). «ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران.» ویژه‌‌نامۀ ادبیات تطبیقی(فرهنگستان زبان و ادب فارسی). دورۀ اول، شمارۀ 1. صص 6ـ 38. 
انوشیروانی، علیرضا (1389ب). «آسیب‌‌شناسی ادبیات تطبیقی در ایران.» ویژه‌‌نامۀ ادبیات تطبیقی( فرهنگستان زبان و ادب فارسی). دورۀ اول. شماره 2. صص 32ـ55.
باباخانی، ناصر (1385). «لایه‌‌نیک له دنیای تایبه‌‌ت به په‌‌شیو.» پیام کردستان. شمارۀ 29. صص 6ـ23.
بشیریه، حسین (1387). آموزش دانش سیاسی. چاپ نهم. تهران: نشر نی. 
پشیو، عبداللّه (2006الف). اسبم ابر است و رکابم کوه. اربیل: وزارت آموزش.
پشیو، عبداللّه (2006ب). پشت به پناهگاه و رو به طوفان. اربیل: وزارت آموزش.
تیلی، چارلز (1388). از بسیج تا انقلاب. ترجمۀ علی مرشدی‌‌زاد. چاپ دوم. تهران: پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی.
جوهری، کامران (1391). «په‌‌شیو له نیوان عه‌‌شق و نیشتمان‌‌دا‌‌‌‌.» مهاباد. شمارۀ 132ـ131. صص 1ـ14.
حسینی اکبرنژاد، هاله؛ حسینی اکبرنژاد، حوریه. (2020). «بررسی پیش‌‌نویس کنوانسیون منع و مجازاتِ جنایات علیه بشریّت.» پژوهش‌‌های حقوق جزا و جرم‌‌شناسی. دورۀ هشتم، شماره 15. صص 254ـ227. 
خزنه‌‌دار، مارف (1997).  بؤ برای به‌‌ریز عه‌‌بدوللا په‌‌شیو. أربیل: مه‌‌لبه‌‌ندی رووناکی.
الخطیب، حسام. (1999). آفاق الأدب المقارن عربیّاً و عالمیّاً. دمشق: دار الفکر.
درّار، أنیسۀ (1984). أدب النّضال فی الجزائر. الجزائر: المؤسّسة الوطنیّة لِلکتاب. 
دوغان، أحمد (1996). فی الأدب الجزائری الحدیث. دمشق: اتّحاد الکتّاب العرب.
رابرت‌‌گِر، تِد (1388). چرا انسان‌‌ها شورش می‌‌کنند؟ ترجمۀ علی مرشدی‌‌زاد. چاپ سوم. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
رماک، هنری. (1391). «تعریف و عملکرد ادبیات تطبیقی.» ترجمۀ فرزانه علوی‌‌زاده. ویژه‌‌نامۀ ادبیات تطبیقی(فرهنگستان زبان و ادب فارسی). سال3. شماره2. صص 54ـ73.
روشه، گی (1366). تغییرات اجتماعی. ترجمۀ منصور وثوقی. تهران: نشر نی.
زکریا، مفدی (2007الف). تحت ظلال الزّیتون. الجزائر: المؤسّسة الوطنیّة لِلفنون المطبعیّة. 
زکریا، مفدی (2007ب). اللّهب المقدّس. الجزائر: المؤسّسة الوطنیّة لِلفنون المطبعیّة. 
سعیدیان، عبدالحسین (1380). دائرة‌‌المعارف نُو. چاپ دوم. تهران: علم و زندگی.
شالیاند، ژرارد (2010). تراژدیِ کُرد: گزارشی برای سازمان ملل. ترجمۀ وریا رحمانی. دهوک: مؤسّسۀ موکریانی. 
عثمانی، عبدالمؤمن؛ منمانی، یوسف (2014). دراسة مقارنة بین شعر مفدی زکریا و محمود درویش. رسالة بکالوریوس. البویرة: جامعة أکلی محند أولحاج.
فورَن، جان (1386). نظریه‌‌پردازی انقلاب‌‌ها. ترجمۀ فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نِی.
قادری، فاطمه (1385). «صور من الأدب القرآنی فی شعر مفدی زکریا.» کاوش‌‌نامۀ زبان و ادبیات فارسی. دورۀ هفتم، شمارۀ 13. صص 196ـ177. https://doi.org/10.29252/KAVOSH.2007.2361
کالورت، پیتر (1383). انقلاب و ضدّ انقلاب. ترجمۀ سعید قانعی. تهران: آشیان.
کریم‌‌مجاور، رضا (1387). کوله‌‌بار یک عاشق مادرزاد. تهران: مروارید.
گلدستون، جک (1385). مطالعاتی نظری، تطبیقی و تاریخی در باب انقلاب‌‌ها. ترجمۀ محمّدتقی دلفروز. تهران: انتشارات کویر.
گل‌‌محمّدی، احمد (1396). جهانی شدن، فرهنگ، هویّت. چاپ نهم. تهران: نشر نی.
گیدنز، آنتونی (1397). ساخت جامعه. ترجمۀ اکبر احمدی. تهران: علم.
محمّدی، پوریا (1396). «بررسی تأثیر عوامل تراتوژنیک بر جنین انسان.» طب نظامی. دورۀ نوزدهم، شمارۀ 5. صص 431ـ423. 
ممّی، آلبر (1400). چهرۀ استعمارگر، چهرۀ استعمارزده. ترجمۀ هما ناطق. تهران: پرنیان‌‌اندیش. 
Brysk, Alison (1995). “Hearts and Minds; Bringing Symbolic Politics Back In.” Polity. No 27. Pp 560-563.
Edwards, Lyford (1927). The Natural History of Revolution. The University of Chicago Press.
Hozelitz, Bert & Ann Wilner (1962). Economic Development Political Strategies and American AID. New York: Wiley
Giddens, Anthony (1989). Sociology. Oxford: Polity Press.
Huntington, Samuel (1968 A). Revolutionary Change. Boston: Little, Brown.
Huntington, Samuel (1968 B). Political Order in Changing Societies. New Haven: Yale University.
Neumann, Sigmund (1949). “The International Civil War.” Journal of World Politic 1(3), Pp. 333-350. https://doi.org/10.2307/2009034.
Nicholson, Ronald (1994). “Ethnic Nationalism and Religious Exclusivism.” Politikon 21 (2), Pp. 49–63. https://doi.org/10.1080/02589349408705008.
Robert Gurr, Ted (1973). “The Revolution-Social Change Nexus; Some Old Theories and New Hypotheses.” Comparative Politics. Issue 5. Pp. 359-392.
Robertson, David (1985). The Penguin Dictionary of Politics. Harmondsworth: Penguin Books.
Soule, George (1935). The Coming American Revolution. New York: Macmillan.
Spielberger, Charls (2004). Encyclopedia of Applied Psychology. New York: Academic Press.
Watson, D (1993). “Can Memory Survive the Storm?” New Internationalist. Issue 247. Pp. 14-16.