تحلیل روان‌کاوانه‌ی شخصیتِ زنِ رمانِ دل فولاد براساس آرای کارن هورنای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران

4 استادیار گروه روان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

چکیده

کارن هورنای (۱۹۵۲- ۱۸۸۵) از جمله روان‌کاوانی است که بیش از فروید بر تعامل‌های اجتماعی به مثابه‌ عواملی مؤثر بر شکل‌گیری شخصیت تأکید کرد و در تحلیل‌هایش، روان‌کاوان را به دقت در بسترهای اجتماعی‌ای که فرد در آن رشد می‌کند، فراخواند. ما نیز در این جُستار با بهره‌گیری از آرای او به تحلیل و بررسی شخصیت اصلی رمان دل فولاد؛ یعنی، افسانه پرداختیم. روش ما در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و مقصودمان، پاسخ به این پرسش اصلی بود که افسانه برای محافظت خویش در برابر اضطراب بنیادی از چه سازوکاری بهره گرفته‌است. یافته‌های این پژوهش نشان داد که، کلیدِ فهم و شناختِ اضطراب افسانه، درک نظام مردسالاری است که او مجبور به زیستن در آن است. در بستر مناسبی که نظام مردسالار فراهم می‌کند، پدر خشن و همسر قمارباز افسانه خود را مُحق می‌دانند تا دست به تحقیر و آزار او بزنند که همین امور موجبات اضطراب بنیادی را در شخصیت او فراهم می‌کنند. اضطراب افسانه بعد از مهاجرت به تهران و در پی اثبات شایستگی خویش به پدرش افزایش می‌یابد. از این رو، او برای مقابله با آن از گرایش‌ روان‌رنجورانه‌ی حرکت علیه مردم استفاده می‌کند، اما این سازوکار در تعارض با گرایش‌های عزلت‌گزینی و مهرطلبی قرار می‌گیرد و موجب شکل‌گیری تضاد بنیادی در شخصیتش می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

پاینده، حسین (۱۳۹۹). نظریه و نقد ادبی: درسنامۀ میان‌‌رشته‌ای. جلد اول. چاپ سوم. تهران: سمت.
حیاتی، زهرا؛ عاملی رضایی، مریم؛ مسعودی، مژگان (زمستان ۱۳۹۷). «تحلیل و مقایسۀ تقابل‌های جنسیتی در رمان‌های دهه‌های شصت و هشتاد؛ مورد مطالعه: رمان‌‌های دل‌ فولاد، باغ بلور، نگران نباش و کافه‌پیانو.» پژوهش‌های ادبی. سال پانزدهم، شمارۀ ۶۲. صص ۷۶ـ۵۱.
رایکمن، ریچارد (۱۳۸۷). نظریه‌های شخصیت. ترجمۀ مهرداد فیروزبخت. تهران: ارسباران.
روانی‌پور، منیرو (۱۳۷۹). دل فولاد. چاپ سوم. تهران: قصه.
زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۸۹). نقد ادبی. چاپ نهم. تهران: امیرکبیر.
ستاری، جلال (۱۳۹۸). سیمای زن در فرهنگ ایران. چاپ هشتم. تهران: مرکز.
شاملو، سعید (۱۳۹۰).  مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان‌شناسی شخصیت. چاپ دهم. تهران: رشد.
شولتز، دوان پی؛ شولتز، سیدنی الن (۱۴۰۰).  نظریه‌های شخصیت. ترجمۀ یحیی سیدمحمدی. چاپ چهل و پنجم. تهران: ویرایش.
فروید، زیگموند (۱۳۹۹). کاربرد روان‌کاوی در نقد ادبی. ترجمۀ حسین پاینده. چاپ سوم. تهران: مروارید.
فیست، جس؛ فیست، گریگوری جی؛ آن رابرتس، تامی (۱۴۰۰). نظریه‌های شخصیت. چاپ بیست‌ودوم. تهران: روان.
گلدمن، لوسین؛ آدورنو، تئودور (۱۳۹۸). جامعه، فرهنگ، ادبیات. ترجمۀ محمدجعفر پوینده. چاپ سوم. تهران: چشمه.
گلمرادی، صدف (بهار ۱۳۹۴). «نقد جامعه‌شناختی سرمایه‌های اجتماعی و فرهنگی زنان در رمان دل فولاد اثر منیرو روانی‌پور براساس نظریۀ انواع سرمایۀ پیر بوردیو.» نقد ادبی. سال هشتم، شمارۀ ۲۹. صص ۱۹۱ـ۱۶۷.
میرعابدینی، حسن (۱۴۰۰). دختران شهرزاد (زنان نویسندۀ ایرانی). تهران: چشمه.
ناصری، فرشته (تابستان ۱۳۹۹). «تحلیل فمینیستی رمان دل فولاد منیرو روانی‌پور براساس نقد روان‌‌کاوانۀ فردیّت یونگ.» تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا). دورۀ دوازدهم، شمارۀ ۴۴، صص ۲۶۷ـ۲۴۷.
هورنای، کارن (۱۳۹۸). شخصیت عصبی زمانۀ ما. ترجمۀ محمدجعفر مصفا. چاپ چهاردهم. تهران: بهجت.
هورنای، کارن (۱۳۹۹الف). تضادهای درونی ما. ترجمۀ محمدجعفر مصفا. چاپ بیست‌ و هشتم. تهران: بهجت.
هورنای، کارن (۱۳۹۹ب). عصبیت و رشد آدمی. ترجمۀ محمدجعفر مصفا. چاپ بیست ‌و نهم. تهران: بهجت.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 آبان 1401
  • تاریخ بازنگری: 24 آذر 1401
  • تاریخ پذیرش: 03 بهمن 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار