تحلیل مضمونی نگارۀ «دو حکیم متنازع» منسوب به آقامیرک به روش شمایل شناسی

اله یاری, سهند; افشاری, مرتضی; قاضی زاده, خشایار

doi:10.22077/islah.2023.6239.1256

تحلیل مضمونی نگارۀ «دو حکیم متنازع» منسوب به آقامیرک به روش شمایل شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، گروه پژوهش هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

² دانشیار پژوهش هنر، گروه پژوهش هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

³ دانشیار هنر اسلامی، گروه هنر اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

10.22077/islah.2023.6239.1256

چکیده

نگارۀ «دو حکیم متنازع» منتسب به آقامیرک در نسخۀ خمسۀ ‌طهماسبی یکی از آثاری است که نگارگر به عنوان مؤلف، معنای افزوده‌ای را از اثر به‌ وجود آورده است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی معنای لایه های پنهانی، نگاره مورد نظر را در چهارچوب شمایل شناسی پانوفسکی تحلیل می کند و با روش توصیفی تحلیلی و مطالعات اسنادی، به طرح این پرسش می‌پردازد که چه لایه‌های معنایی پنهانی در نگارۀ «دو حکیم متنازع» وجود دارد؟ نتایج نشان می‌دهد که نگاره برخاسته از دیدگاه های معنوی و دینی است و از باورهای حکمت ‎آمیز اسلام، سرچشمه می‌گیرد. آقامیرک نیز متأثر از این نگرش عرفانی و از طرفی با توجه به نزدیکی به دربار شاه‌طهماسب، ضمن بیان شکوه و عظمت دربار به مدد نمادهای بصری و با نمایان کردن جدال دو حکیم در صحنۀ درباری، به‌صورت باطنی و غیرمستقیم، پیام‌های اخلاقی را به شاه و درباریان انعکاس داده است که مبادا تعصبات بیش از حدِ آنها باعث از بین رفتن سلطنت شود. تصویر بیانگر نزاع کلیدی بین عقل و وهم است؛ نزاعی که درون همه انسان‌ها وجود دارد و انسان را به سوی غرور و غفلت سوق می‌دهد. ظاهر توهم همانند گل زیبایی است که ظاهر عقلانی دارد؛ ولی در باطن منجر به شکست انسان می‌شود.

کلیدواژه‌ها