زیرساختِ شاعرانۀ آواز شجریان با تکیه بر شعر قاصدک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، گرایش ادبیات تطبیقی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

3 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

ادبیات و موسیقی ارتباطی تنگاتنگ و تکمیلی با یکدیگر دارند. در اجرا، شعر زیرساختِ ذهن و زبانِ موسیقی است و پیوندی استوار با آن دارد. درحقیقت آنچه را که آواها و سازها به کمک اصوات بیان می‌کنند، واژگان به­صورت ملموس‌تر برای ما روشن می‌کنند. در این پژوهش بینارشته‌ای، القاگری آواها به سبب تکرار صامت‌ها و مصوّت‌ها براساس دیدگاه موریس گرامون و به روش توصیفی­ـ تحلیلی بیان شده‌ است. محور جانشینی واژگان با توجّه به نظریۀ گرامون، زوایای القای معنا و تأثیرگذاری شعر و تأثیر شعر و موسیقی بر یکدیگر را نشان می‌دهد که براساس معرفی نمونه‌های موسیقی آوازی و به ­خصوص «قاصدک» اخوان ثالث با اجرای شجریان، ارزیابی شده است. دستگاه‌های آوازی در موسیقی ایرانی، دارای مشخّصات خاص خود و بیان­کنندۀ حالات مختلفی هستند. آهنگساز و خواننده باید با توجه به مفهوم و محتوای اشعار برگزیده، به انتخاب دستگاه و گوشه‌های آوازی متناسب با آن بپردازند. این پژوهش به این نتیجه منتهی شد که آواها و کلام، با خاصیّت روشنی، درخشانی و تیرگی، در انتقال دو گفتمان امیدِ اندک و یأسِ غالب، موفق بوده­اند و آوا، رنگ احساس موسیقی و سازها را انتخاب می‌کند و سبب تأثیرگذاری بیشتر و ماندگارترشدن شعر و آثار موسیقایی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

خوان ثالث، مهد‌ی (1369). بد‌ایع و بد‌عت‌ها و عطا و لقای نیما یوشیج. چاپ د‌وم، تهران: بزرگمهر.
برخورد‌ار، ایرج (۱۳۸۶). موسیقی سنُتی ایران. تهران: طرح آیند‌ه.
خالقی، روح‌‌الله (۱۳۸۵). نظری به موسیقی ایرانی. تهران: مؤسسه فرهنگی رهروان د‌انش.
شفیعی کد‌کنی، محمّد‌رضا (۱۳۶۸). موسیقی شعر. چاپ د‌هم، تهران: آگه. 
قویمی، مهوش (۱۳۸۳). آوا و القا: رهیافتی به شعر اخوان ثالث. تهران: هرمس.
کاخی، مرتضی، گرد‌آورند‌ه (1385). باغ بی‌‌‌برگی: یاد‌نامۀ مهد‌ی اخوان ثالث (م. امید‌). چاپ سوم، تهران: زمستان. 
مختاری، قاسم و مریم یاد‌گاری (1399). بررسی تطبیقی د‌و شعر«النّسر» عمر ابو ریشه و «عقاب» پرویز ناتل خانلری با تکیه بر نظریۀ موریس گرامون. کاوش‌‌نامه اد‌بیات تطبیقی، 10:1، صص. 133-113.
ملاح، حسینعلی (1363). حافظ و موسیقی. چاپ د‌وم، تهران: فرهنگ و هنر.
میراحمد‌ی، سید‌محمد‌امین (1395). «تعاملات ریتمیک شعر و موسیقی د‌ر تصنیف‌های د‌ورۀ قاجار»، نامۀ هنرهای نمایشی و موسیقی، 6:12، صص. 136ـ117.
ولک، رنه و آوستن وارن (1373). نظریۀ اد‌بیات. ترجمۀ ضیاء موحد‌ و پرویز مهاجر، تهران: علمی و فرهنگی.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 خرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 23 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 17 آبان 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار