بررسی تطبیقی منظومه‌های ویس و رامین و خسرو و شیرین بر پایۀ نظریۀ قصۀ عشق رابرت استرنبرگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی‌سینا همدان، ایران

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، عضو هیئت علمی وزارت علوم تحقیقات و فناوری، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول)

3 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اراک، ایران

چکیده

در منظومه‌های عاشقانه شاهد اتفاقات گسترده‌ای هستیم که حول محور عشق در حال رخ‌دادن هستند. هر یک از شاعران و نویسندگان در بیان قصۀ عشق، نظر و دیدگاه خود را غالباً در قالب سلسله­حوادث داستانی بیان می‌کنند. رابرت استرنبرگ یکی از قابل­‌اعتناترین و چهارچوب‌مندترین نظریه‌ها را دربارۀ داستان‌های عاشقانه مطرح کرده است. او برای قصه‌های عشق، پنج محور اصلی ترسیم کرده است و برای هرکدام از این قصه‌های عشقی خود نیز بیست و شش زیرشاخۀ متعدد برشمرده است. در این جُستار براساس نظریۀ قصۀ عشق رابرت استرنبرگ تلاش شده است منظومه‌های ویس و رامین و خسرو و شیرین مورد بررسی و واکاوی قرار گیرند. با توجه به اینکه تعداد قصه‌های عشق استرنبرگ بخش‌های زیادی دارد، در این تحقیق تلاش شده است غالباً به قصه‌های عشق مهم و برجستۀ این منظومه‌ها پرداخته شود. نتیجۀ تحقیق نشان می‌دهد که در این دو منظومه انواع قصه‌های عشق استرنبرگ قابل‌ مشاهده و تطبیق است. کنش‌های روانی شخصیت‌ها که در این داستان‌ها غالباً حول محور عشق شکل گرفته است، همچنین تعاملات و نوع رویکرد عاشق و معشوق به مسئلۀ روابط عاشقانه و زناشویی آن‌ها و تطابق آن‌ها با نظریۀ قصۀ عشق استرنبرگ، ابعاد پنهان روان­شناختی شخصیت‌ها را تا حدود بسیاری آشکار می‌کند. براساس قصه‌های مختلف عشق استرنبرگ و بررسی منظومه‌های خسرو و شیرین و ویس و رامین، مشخص می‌شود که جنبه‌ها و خصوصیاتِ نظریۀ قصۀ عشق در خسرو و شیرین به نسبت ویس و رامین از نمود و غلبۀ بیشتری برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

آرمسترانگ، جان (1393). شرایط عشق: فلسفۀ صمیمیت. ترجمۀ مسعود علیا، تهران: ققنوس.
استرنبرگ، جی. رابرت (1396). قصۀ عشق. ترجمۀ علی‌‌اصغر بهرامی، تهران: جوانۀ رشد.
اسعد گرگانی، فخرالدین (1395). ویس و رامین. به‌‌تصحیح محمد روشن، تهران: صدای معاصر.
انوشیروانی، علیرضا (1389). «ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران.» ادبیات تطبیقی، 1: 1، صص. 38ـ6.
ایوانز، مری (1386). عشق، بحثی غیرعاشقانه. ترجمۀ پروین قائمی، تهران: آشتیان.
بابایی‌‌فرد، اسدالله؛ حیدریان، امین (اسفند 1393). «بررسی برخی عوامل مؤثر بر خشونت خانوادگی.» زن و جامعه، 5: 4، صص. 52ـ35. 20.1001.1.20088566.1393.5.20.3.3
باومن، زیگمونت (1384). عشق سیال. ترجمۀ عرفان ثابتی، تهران: ققنوس.
پراور، زیگبرت سالمُن (1398). درآمدی بر مطالعات ادبیات تطبیقی. ترجمۀ علی‌رضا انوشیروانی و مصطفی حسینی، تهران: سمت.
رشیدی ظفر، محبوبه و دیگران (خرداد 1399). «بررسی مؤلّفه‌های عشق در رمان سووشون، براساس نظریۀ مثلّث عشق استرنبرگ.» پژوهشنامۀ ادبیات داستانی، 30: 9، صص. 60ـ43.  10.22126/RP.2020.4510.1174
رمضان‌ نرگسی، رضا (بهار 1384). «بازتاب چندهمسری در جامعه.» شورای فرهنگی اجتماعی زنان، 27، صص. 174ـ145.
سالومون، رابرت (1395). فضیلت عشق اروتیک: دربارۀ عشق. ترجمۀ آرش نراقی، تهران: نی.
سروش، وجیهه و دیگران (آذر 1401). «روابط عاطفی در دو رمان أنا أحیا و عادت می‌کنیم براساس نظریۀ هرم عشق استرنبرگ.» زبان و ادبیات عربی، 14: 3: 30، صص. 99ـ84. https://doi.org/10.22067/jallv14.i3.2209-1188
شولتز، دوان‌پی؛ شولتز، سیندی الن (1386). نظریه‌های شخصیت. ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، چاپ یازدهم، تهران: ویرایش.ظاهری، ابراهیم؛ کریمی نورالدین‌وند، روح‌الله (مهر و آبان 1399). «بررسی ابعاد عشق‌ورزی در اشعار "بَلال»" در فرهنگ بختیاری براساس نظریۀ عشق استرنبرگ.» فرهنگ و ادبیات عامه، 8: 34، صص. 91ـ65. 20.1001.1.23454466.1399.8.34.8.9
علیزاده، غیاث‌الدین؛ فرهمندفر، مسعود (شهریور 1401). «عشق: خیال یا واقع؟ بررسی تطبیقی مفهوم عشق نزد مولوی و لاکان.» مطالعات بین‌رشته‌ای ادبیات، هنر و علوم انسانی، 2: 1: 3، صص. 140ـ121.  10.22077/ISLAH.2022.5288.1091
فرانکن، رابرت (1393). انگیزش و هیجان. ترجمۀ حسن شمس اسفندآباد و دیگران. تهران: نی.
فروم، اریک (1396). هنر عشق ورزیدن. ترجمۀ پوری سلطانی، تهران: علمی و فرهنگی.
فیشر، هلن (1396). چرا عاشق می‌شویم؟ ماهیت و فرایند عشق رمانتیک. ترجمۀ سهیل سمی، تهران: ققنوس.
کریستین‌سن، آرتور (1372). ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: نگاه.
کفافی، محمد عبدالسلام (1389). ادبیات تطبیقی. ترجمۀ سیدحسن سیدی، مشهد: به‌نشر.
محمودی، معصومه (بهار و تابستان 1399). «نظریۀ عشق استرنبرگ و نقد تطبیقی داستان معاصر.» پژوهش‌های بین‌رشته‌ای ادبی، 2: 3: 3، صص. 291ـ260. https://doi.org/10.30465/lir.2020.4899
مزلو، آبراهام (1394). زندگی در اینجا و اکنون هنر زندگی متعالی. ترجمۀ مهین میلانی، تهران: فراروان.
نامورمطلق، بهمن (1401). ادبیات تطبیقی. تهران: لوگوس.
نظامی گنجوی، ابومحمد الیاس (1390). خسرو و شیرین. به‌‌تصحیح برات زنجانی، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
نظامی گنجوی، ابومحمد الیاس (1398). لیلی و مجنون. به‌‌تصحیح حسن وحید دستگردی، چاپ بیستم، تهران: قطره.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 14 تیر 1403
  • تاریخ پذیرش: 20 تیر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار