مطالعۀ محیط‌زیست در رمان پساآخرالزمانی قلعۀ مالویل اثر روبرمرل با رویکرد نقد بوم‌گرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات انگلیسی، ، گروه زبان های خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

پیشرفت تکنولوژی، عوامل مخرب زیست‌محطیی، فرسایش، آلودگی، خشکسالی، سوخت‌های فسیلی، گرمایش زمین، انقراض و کاهش منابع طبیعی، محیط‌زیست را به بحران جدی دنیای امروز تبدیل‌کرده است. رمان علمی-تخیلی و پساآخرالزمانی قلعۀ مالویل ‌ اثر روبر مرل نویسندۀ فرانسوی قرن بیستم پردۀ آخر بحران‌های بوم‌زیست را بازنمایی می‌کند. شاخۀ بینارشته‌ای ادبیات تطبیقی، به بررسی ارتباط ادبیات با سایر رشته‌ها می‌پردازد. نقد بوم‌گرا مطالعه‌ای بینارشته‌ای و محصول تلاقی ادبیات و محیط‌زیست است. پژوهش حاضر، به بررسی توصیفی-تحلیلی محیط‌زیست طبیعی و مصنوعی (انسانی) در رمان قلعۀ مالویل، از دیدگاه نقد بوم‌گرا می‌پردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، بقای زندگی بشر وابسته به حیات محیط‌زیست طبیعی و اقدامات سازندۀ انسان می‌باشد. شخصیت‌های داستان با تلاش و امید، طبیعت خاکستری ناشی از انفجاری مبهم را به طبیعت سبز تبدیل می‌کنند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد اثر ادبی با بهره‌گیری از قوۀ نامحدود تخیل بستر بازنمایی ادبی رنج‌های محیط‌زیست می‌شود و می‌تواند به سهم خود در بقای محیط‌زیست و فرهنگ‌سازی سهیم باشد. زیرا، رابطه و تأثیر بوم‌زیست و ادبیات دوسویه و دارای برهمکنش است و مخاطب را در چالشی سازنده قرار می‌دهد و او را به اندیشیدن و حفاظت بوم‌زیست دعوت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ادهمی، عبدالرضا؛ اکبرزاده، الهام (بهار1390). «بررسی عوامل فرهنگی مؤثر بر حفظ محیط‌‌زیست شهر تهران.» جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، 1: 1، صص. 62ـ37. https://doi.org/10.22108/jas.2016.20488
ادیب‌راد، نرگس (1400). «تأثیر بوم‌زیست‌های زمانی در اشعار اخوان ثالث و شفیعی‌کدکنی از منظر نقد بوم‌گرا.»، زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا)، 12: 3 (پیاپی 27)،  صص. 34ـ11.
انوشیروانی، علیرضا (1389). دانش‌های تطبیقی (مجموعه مقالات). به کوشش بهمن نامور‌مطلق و منیژه کنگرانی، تهران: سخن.
انوشیروانی، علیرضا (1395). «نقش تعاملی در ادبیات تطبیقی.» ویژه‌نامۀ فرهنگستان زبان وادب فارسی ـ ادبیات تطبیقی، 7: 2 (پیاپی 14)، صص. 7ـ3.
بنسون، جان (1382). اخلاق محیط‌زیست: مقدمات و مقالات. ترجمۀ عبدالحسین وهاب‌زاده، مشهد: جهاد دانشگاهی. 
پارساپور، زهرا (1392). نقد بوم گرا: ادبیات و محیط‌‌زیست. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پارساپور، زهرا (1395). ادبیات سبز (مجموعه مقالات درباره نقد بوم‌گرایانۀ ادبیات فارسی). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حاجی‌آقابابایی، محمدرضا (1398). «نقد زیست‌محیطی داستان‌های بیژن نجدی: مطالعۀ موردی سه داستان.» پژوهشنامۀ فرهنگستان هنر، 2: 4، صص. 119ـ134. http://pazhouheshnameh.ir/article-1-60-fa.html
حسن‌زاده‌نیری، محمدحسن؛ حیات ‌داوودی، فاطمه (1401). «نقد و تحلیل بوم‌گرایی رمان کلیدر با نگاهی به هویت اکولوژیکی شخصیت‌ها در تأثیرپذیری از گفتمان قدرت.» نقد و نظریۀ ادبی، 7: 2 (پیاپی )14، صص. 89ـ65. https://doi.org/10.22124/naqd.2023.22847.2401
حقانی، نادر (1389). دانش‌های تطبیقی (مجموعه مقالات). به کوشش بهمن نامور‌مطلق و منیژه کنگرانی، تهران: سخن.
ذﻛﺎوت، ﻣﺴﻴﺢ (1390). «درآﻣﺪی ﺑﺮ ﺑﻮمﻧﻘﺪ.» در ﻧﺎﻣﺔ ﻧﻘﺪ (ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت). ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻧﻈﺮﻳﻪ و ﻧﻘﺪ ادﺑﻲ در اﻳﺮان، ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﻣﺤﻤﻮد ﻓﺘﻮﺣﻲ، دﻓﺘﺮ اول، ﺗﻬﺮان: ﺧﺎﻧﺔ ﻛﺘﺎب. 
ذکاوت، مسیح (1397). «درآمدی بر بوم‌فمینیسم: مطالعۀ موردی دو دوست و دیلینگ دیلینگ.» مطالعات ادبیات کودک (دانشگاه شیراز)، 9: 18، صص. 76ـ55. https://www.doi.org/10.22099/jcls.2017.24465.148  
ذوالفقارخانی، مسلم (1399). «بوم‌گرایی و تبلور آن در آثار نیما یوشیج و رالف والدو امرسون.» نقد زبان و ادبیات خارجی، 17: 24، صص. 275ـ245. https://doi.org/10.29252/clls.17.24.247    
عسگری، فاطمه (1396). «نقد بوم‌‌گرایانه و ایتالو کالوینو: ادبیاتی در خدمت محیط‌‌زیست.» هنر زبان، 3: 1، صص. 40ـ27. https://doi.org/10.22046/LA.2018.02
عمارتی‌مقدم، داوود (1387). «اکوکریتیسیزم.» نقد ادبی، 1: 4، 204ـ195.
فردوسی، ابوالقاسم (1375). شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره. 
فطرس، محمدحسن و دیگران (1389). «مطالعۀ رابطۀ آلودگی هوا و رشد اقتصادی کشورهای صادرکنندۀ نفت.» پژوهش‌‌های رشد و توسعۀ اقتصادی، 1: 1، صص. 77ـ59. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285954.1389.1.1.3.7
مرل، روبر (1972). قلعۀ مالویل. ترجمۀ محمد قاضی، چاپ چهارم، نیلوفر: تهران.
مودودی، ناصر (1390). «بوم‌‌نقد، جنبشی میان‌رشته‌ای بین دو حوزۀ محیط‌زیست و ادبیات.» کتاب ماه علوم و فنون، 5: 2: 9، صص. 18ـ12.
مولوی، جلال‌‌الدین محمد بن محمد (1383). مثنوی. به تصحیح رنالد الن نیکلسون. با همکاری مهدی آذریزدی، تهران: پژوهش.
نامور‌مطلق، بهمن (1389). دانش‌های تطبیقی (مجموعه مقالات) به کوشش بهمن نامور‌مطلق و منیژه کنگرانی، تهران: سخن.
Buell, Lawrence (1995). Environmental Imagination: Thoreau, Nature Writing, and the Formation of American Culture, England: Harvard University Press.
Buell, Lawrence (2005). The Future of Environmental Criticism, Environmental Crisis Literary Imagination, USA: Wiley-Blackwell.
Iovino, Serelena (2006). Ecologia letteraria. Una S‌trategia di Sopravvivenza, Milano: Edizioni Ambiente.  
Garrard, Greg (2004). Ecocriticism, Routledge: London and New York.
Glen A. Love Practical Ecocriticism: Literature Biology, and the Environment (Under the Sign of Nature), Virginia: University of Virginia Press.
Glotfelty, Ch., Fromm, H., (1996). The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology, Georgia: University of Georgia.
Karla M. Armbrus‌ter & Kathleen R. Wallace (2001). Beyond Nature Writing, Expanding the Boundaries of Ecocriticism, Virginia: University of Virginia Press.
Merle, Robert (1972). Malevil. Paris: Gallimard.
Ning, Wang (2001). “Confronting Globalization: Cultural S‌tudies versus Comparative Literature S‌tudies?” Neohelicon, 28:1.
Rueckert, William (1987). “Literature and Ecology: An Experiment in Ecocriticism.” Lowa Review, 9. 1, pp. 71-86.
Tallmadge, J. & Harrington, H. (2000). Reading under the Sign of Nature: New Essays in Ecocriticism. Utah: University of Utah Press.
Tošić, Jelica (2006). “Ecocriticism Interdisciplinary s‌tudy of Literature and Environment.” Series: Working and Living Environmental Protection. Facta Universities, 3:1, pp. 43-50.