اقتباس اپرای حیدربابایه سلام از منظومۀ حیدربابایه سلام استاد شهریار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد پژوهش هنر، گروه هنر، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران

2 استاد پژوهش هنر، گروه هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

ادبیات ایرانی منبعی بزرگ برای اقتباس و خلق آثار نمایشی به شمار می­ رود که یکی از آن­ها منظومۀ «حیدربابایه سلام» شهریار است. این منظومه اخیراً به هنرهای نمایشی تأثیر گذاشته و اپرای حیدربابایه سلام با اقتباس از این شعر به اجرا درآمده است. در میان نظریه ­پردازان در خصوص اقتباس، لیندا هاچن را می­ توان نام برد که اقتباس را بازآفرینی آثار ادبی بر بنیاد یک اثر تجسمی یا  برعکس آن می­ پندارد که خلاقیت بر آن دخیل است. یکی ­از شیوه ­های خلاقانه در آفرینش آثار هنری و ادبی، تصویرپردازی است که از آن به‌ عنوان تصاویر ادبی (ذهنی) و تصاویر هنری (دیداری)، یاد می­ شود. این پژوهش با رویکرد توصیفی­ ­تحلیلی ابتدا سعی در تبیین تصویرگرایی منظومۀ «حیدربابایه سلام» دارد و سپس به مؤلفه­ های اقتباس‌ شده از این منظومه که برای خلق تصاویر نمایشی استفاده گردیده، پرداخته است. با توجه به ابعاد تأثیرپذیری اپرای حیدربابایه سلام از این منظومه، این نتیجه حاصل گردیده است که نویسنده و کارگردان اپرای حیدربابایه سلام با تکیه‌ بر منظومۀ «حیدربابایه سلام» استاد شهریار علاوه بر اینکه سعی در بازآفرینی و معرفی این شاهکار ادبی در قالب نمایش در سطح ملی و بین­ المللی داشته، همچنین در تلاش برای احیای گونۀ نمایشی اپرا بعد از انقلاب اسلامی با تأکید بر جنبۀ فرهنگ قومی بوده است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آگهی، کبری (1394). عنصر عاطفه و احساس و صور خیال در اشعار بیدل دهلوی و استاد محمدحسین شهریار. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال، کارشناسی ارشد.
اسماعیلی، مریم (تابستان1400). «مطالعۀ بینارشته‌‌ای اقتباس سینمایی تک‌‌درخت‌‌ها از هوشنگ مرادی کرمانی.» مطالعات بین‌‌رشته‌‌ای ادبیات، هنر و علوم انسانی، 1:1، صص. 207ـ183.
https://doi.org/10.22077/islah.2021.4578.1048
اشتاین، ج. ال. (1394). تئاتر مدرن در نظریه و عمل. ترجمۀ مجید سرسنگی، چاپ دوم، تهران: نیستان. 
افلاکی، علی (تابستان1384). «جستاری در زیبایی‌‌شناسی نسبت تصویر با ادبیات داستانی.» باغ نظر، 2:3، صص. 26ـ21.
باقری حمیدی، عبدالله (1396). «نقدی نو بر "حیدربابایه سلام" استاد شهریار.» گل‌‌های حسرت، تاریخ مراجعه: 03/12/1402.
برآبادی، رضا؛ شیخ‌‌مهدی، علی (تابستان1400). «تطبیق فهم از متن، براساس نظریۀ گادامر با نظریۀ پست‌‌مدرنیسم درباب اقتباس لیندا هاچن.» ادبیات تطبیقی، 15:58، صص. 103ـ81.
https://doi.org/10.30495/clq.2021.683757
بهبودیان، شیرین؛ پالیزبان، طاهره (بهار1387). «جایگاه ادبیات تطبیقی در زبان و ادبیات فارسی.» ادبیات تطبیقی، 2:5، صص. 62ـ49.
بهنام، مینا (تابستان1399). «تغییر یا تخریب دنیای متن در بازی رایانه‌‌ای؟! بررسی اقتباس از شاهنامه در بازی رایانه‌‌ای "سیاوش" بر بنیاد نظریۀ اقتباس لیندا هاچن.» مطالعات رسانه‌‌های نوین، 8:30، صص. 256ـ135.
https://doi.org/10.22054/nms.2022.46252.820
ثروتیان، بهروز (1390). سلام بر حیدربابا. چاپ چهارم، تهران: سروش.
حسنوند، محمدکاظم؛ رجبی، زینب (پاییز1399). «تبیین نقش و جایگاه آرایهۀ تشخیص در شعر و نگارگری ایران.» فنون ادبی، 12:3، صص. 108ـ87.
https://doi.org/10.22108/liar.2020.119441.1719
حیدری، مریم؛ غفاری کومله، هانیه (پاییز1394). «آنیمیسم و پیوند آن با ناتورالیسم در آثار صادق چوبک.» ادب‌‌پژوهی، 9:33، صص. 126ـ105. 
https://dorl.net/dor/20.1001.1.17358027.1394.9.33.5.2
راکعی، فاطمه (بهار1402). «بررسی زمینه‌‌های جامعه‌‌شناختی شعر شهریار براساس نظریۀ لوسین گلدمن.» مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 19:70، صص. 305 ـ 273.
https://doi.org/10.22034/jcsc.2021.538161.2451
زرین‌کوب، عبدالحسین (1363). شعر بی‌‌دروغ، شعر بی‌‌نقاب. چاپ چهارم، تهران: جاویدان.
سیدحسینی، رضا (1387). مکتب‌‌های ادبی 2. ویرایش دوم، چاپ چهاردهم، تهران: نگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1375). صور خیال در شعر فارسی: تحقیق انتقادی در تطور ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریۀ بلاغت در اسلام و ایران. چاپ ششم، تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس (1379). بیان و معانی. چاپ ششم، تهران: فردوس.
صالحی ثابت، سامی (1402). ده فرمان اقتباس: کتاب کار تألیف و اقتباس در تئاتر. چاپ سوم، تهران: پیام چارسو.
ظفرمند، سیدجواد (تابستان1381). «مفهوم فرم به‌‌ویژه در هنر.» هنرهای زیبا، 11:11، صص. 21ـ13.
هاچن، لیندا (1400). نظریه‌‌ای در باب اقتباس. ترجمۀ مهسا خداکرمی، چاپ دوم، تهران: مرکز.
http://bagerihamidi.blogfa.com/pos‌t/8