واکاوی روان شناختیِ انسانیّت زدایی در رمان بندر فَیلی اثر بختیار علی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات عربی، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

بختیار علی از رمان ­نویسان بلندآوازۀ کُردِ معاصر است که رویکرد ویژۀ او در آثار ادبی­ اش، بازنمایی رنج ­های مردم کُرد در سرزمین ­های تحت اِشغال دولت ­های توتالیتر و استعمارگر و تصویر انسانیّتِ منکوب ­شده و به­ تاراج ­رفتۀ انسان معاصر در دورۀ هژمونی جنگ و اسلحه بر سرنوشت مردم ستمدیده و استبدادزده است. رمان بندر فَیلی که در آن به تصویرسازی نسل­ کُشی و تبعید کُردهای فَیلی عراق پرداخته شده، روایتی واقعی از تباهی زندگی کودکی فَیلی است که مردمش با انکار هویّت روبرو بوده و سرنوشت او و مادرش در گردابۀ انسانیّت ­زدایی توسّط بعثی­ ها، به رنج و بی ­بهره ­گی از آزادی و حقّ زندگی و پایمال شدن کرامت انسانی می­ انجامد. از آن روی که تاکنون جستار مستقلّی به بررسی انسانیّت ­زدایی در رمان بندر فَیلی نپرداخته است، نگارنده بر آن است تا به بررسی این پدیده در این رمان بپردازد. مسألۀ بنیادین پژوهش حاضر این است که بن مایه ­های انسانیّت­ زدایی، چگونه و در چه قالب ­هایی در رمان بندر فَیلی، نمود یافته و با چه مفاهیمی پیوند خورده است؟ جهت بررسی این مسأله، نگارنده از روش توصیفی ـ تحلیلی مُبتنی بر بررسیِ روان­شناختی بُن مایه ­های انسانیّت ­زدایی در این رمان بهره گرفته­­ است. انسانیّت­ زدایی قومی و نژادی، انسانیّت ­زدایی مضاعف، انسانیّت ­زدایی مکانیکی، انسانیّت ­زدایی حیوانی، اهریمن­ انگاری و ذهن­مندی ­زدایی از پُربسامدترین جلوه ­های انسانیّت ­زدایی در رمان بندر فَیلی است که دستاویزی در جهت توجیه پروسۀ نسل­ کُشی و تبعید و وسیله ­ای برای ادامۀ روند تحقیر و شکنجۀ روحی و جسمی و سیطره افکندنِ هرچه بیشتر بر سرنوشت قربانی بوده و چرخۀ تخریب و تباهی شخصیّت به ­عنوان سوژۀ سرکوب ­شده و فراموش­ شده را سرعت بخشیده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات